Aantal grote modeconcerns slaan handen ineen

Een aantal grote modeconcerns hebben een deal gesloten omtrent milieudoelstellingen. Onder meer H&M, Chanel, Nike, Kering en Inditex, moederbedrijf van onder meer Zara en Bershka, horen bij de aangesloten partijen. Daarnaast is de Franse warenhuisketen Galeries Lafayette bij de deal betrokken. Tot de doelstellingen behoort onder meer het terugbrengen van de uitstoot van broeikasgassen naar nul in 2050, meldt De Telegraaf. Daarnaast willen de bedrijven de biodiversiteit herstellen en minder plastic verpakkingsmateriaal gebruiken.

Gebruik bestrijdingsmiddelen overheden fors gedaald

Nederlandse overheidsinstellingen zoals gemeenten, ProRail, waterschappen, provincies, defensie en Rijkswaterstaat, hebben in 2018 bijna 5 duizend kilogram bestrijdingsmiddelen gebruikt. Dat is ongeveer 82 procent minder dan vijf jaar eerder. Het resterend gebruik is vooral ingezet bij het onderhoud van het spoor. Ook daar is een daling te zien, al is die wel minder groot. Dit blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS.

Sinds de wijziging van het ‘Besluit gewasbeschermingsmiddelen en biociden’ die eind 2017 in werking trad, mogen overheden geen bestrijdingsmiddelen meer gebruiken op verharde oppervlakten zoals stoepen en straten. Ook is het niet meer toegestaan om deze middelen in de groenvoorziening te gebruiken.

Uitzonderingen gelden onder strikte voorwaarden voor veilige exploitatie van bepaalde terreinen, zoals het spoor of sportvelden.

Het grootste deel (69 procent) van de gewasbeschermingsmiddelen die Nederlandse overheidsinstellingen in 2018 gebruikten, is ingezet om spoorbanen en rangeerterreinen onkruidvrij te houden. In totaal werd 3 250 kilogram aan gewasbeschermingsmiddelen voor dit doel ingezet, 16 procent minder dan in 2013. Toen werd er nog 3 850 kilogram gebruikt.
Door de spoorbeheerder werd in 2018 met name het middel glyfosaat ingezet. Daarnaast werden ook MCPA en 2,4 D gebruikt.

Overheidsinstellingen maken veel minder gebruik van glyfosaat, ook wel bekend onder de merknaam Roundup. In 2018 werd er voor 2 219 kilogram aan glyfosaat ingezet in opdracht van Nederlandse overheidsdiensten. Dat is bijna 90 procent minder dan in 2013. In dat jaar werd er nog 19 307 kilogram gebruikt. Toen was chemische bestrijding van onkruiden op verhardingen nog toegestaan.

Gemeenten gebruikten vorig jaar nog 307 kilogram glyfosaat, vooral voor het bestrijden van exoten zoals Amerikaanse vogelkers en duizendknoop. Op sportvelden worden met name MCPA en 2,4-D gebruikt voor het bestrijden van onkruiden.

Gigantische massa puimsteen dobbert richting Great Barrier Reef

Het is een bijzonder beeld: in de Stille Oceaan drijft een gigantische verzameling puimsteen richting het Great Barrier Reef, voor de oostkust van Australië. De steenmassa beslaat zo'n 150 vierkante kilometer. Dat is te vergelijken met 20.000 voetbalvelden of anderhalf keer de stad Utrecht. In de stenen nestelt zich een scala aan micro-organismen, waarvan een deel naar verwachting het Australische rif zal bereiken. Het puimsteen is ontstaan door een onderzeese vulkaanuitbarsting in de buurt van Tonga, een eilandengroep in de Stille Oceaan. Onder water vormt de lava zich tot de lichte, poreuze steen die naar de oppervlakte drijft.

VN-rapport: landgebruik put bodems uit en verergert klimaatverandering

Klimaatverandering binnen de perken houden, lukt niet zonder ons landgebruik drastisch te veranderen en anders te gaan eten. Bodems raken uitgeput en gebieden ‘verwoestijnen’. Dat heeft desastreuze gevolgen voor het klimaat en brengt voedselproductie in gevaar. Dat stelt het IPCC, het wetenschappelijk panel van de VN, dat onderzoek doet naar klimaatverandering. Onlangs publiceerde zij een rapport, waarin de relatie tussen klimaatverandering, voedselzekerheid en de omgang met land is onderzocht.

Landbouw, voedselverwerking en transport zijn samen verantwoordelijk voor 1/3 van de totale uitstoot van broeikasgassen wereldwijd. Daarbij is een kwart van de broeikasgasuitstoot afkomstig uit de land- en bosbouw. Wereldwijd lijden bodems aan uitputting. Tegelijkertijd wordt maar liefst 25 tot 30% van het voedsel verspild. Het rapport laat zien dat de onze huidige voedselproductie en consumptie veel te belastend is voor het milieu en de natuur. Om klimaatverandering aan te pakken, moeten we grondstoffen veel duurzamer inzetten. Nederland moet en kan

Ten eerste verduurzaming van ons landbouwsysteem. Van bulkproductie voor de wereldmarkt, naar kringlooplandbouw. Meer aandacht voor de gezondheid van de bodem, zoveel mogelijk voer van eigen land of streek. Niet meer mest produceren dan we kwijt kunnen op eigen land. Nederland maakt veel te kwistig gebruik van biomassa en biobrandstoffen, waarvan we de oorsprong en duurzaamheid niet goed in beeld hebben. Daarmee zetten we landbouwsystemen en natuurgebieden wereldwijd onder druk. Denk aan de grootschalige kap van Amazone-regenwoud ten behoeve van veevoer en houtproductie. Nederland moet zo snel mogelijk regelgeving maken, die duurzaam gebruik van biomassa en landbouwproducten, zoals soja en palmolie, garandeert.

Wat kun je zelf doen? Minder vlees eten. Uit de cijfers van het IPCC blijkt dat sinds 1961 de vleesconsumptie per persoon is verdubbeld. Dan is er minder import nodig van veevoer, uit landen waar nu grootschalige ontbossing plaatsvindt voor de productie van granen en soja. Minder vee, betekent ook minder mest, schonere lucht en gezondere bodems. Daarnaast, ga de strijd aan met voedselverspilling. In Nederland gooien we thuis gemiddeld 47 kilo per persoon weg. 5 kg zit zelfs nog onaangeraakt in de verpakking wanneer het wordt weggegooid.
Klimaatverandering binnen de perken houden, lukt niet zonder ons landgebruik drastisch te veranderen en anders te gaan eten. Bodems raken uitgeput en gebieden ‘verwoestijnen’. Dat heeft desastreuze gevolgen voor het klimaat en brengt voedselproductie in gevaar. Dat stelt het IPCC, het wetenschappelijk panel van de VN, dat onderzoek doet naar klimaatverandering. Onlangs publiceerde zij een rapport, waarin de relatie tussen klimaatverandering, voedselzekerheid en de omgang met land is onderzocht.

FNV wil onderzoek naar gevolgen fijnstof voor Schipholpersoneel

Er moet onderzoek gedaan worden naar de gevolgen van fijnstof en ultrafijnstof onder medewerkers van Schiphol, met name voor platformmedewerkers. Dat bepleit de FNV in EenVandaag zaterdag naar aanleiding van het RIVM-onderzoek onder omwonenden van de luchthaven.

Fijnstof en ultrafijnstof als gevolg van de luchtvaart is schadelijk voor omwonenden, concludeert het RIVM in hun onderzoek. Daarin worden vergaande gevolgen beschreven, waaronder vermindering in de longfunctie bij kinderen. FNV is blij dat dit is onderzocht, maar wil dat het onderzoek wordt uitgebreid naar platformmedewerkers op Schiphol, omdat die nog dichter bij de bron staan.

FNV-campagneleider Joost van Doesburg: ‘Als mensen die kilometers bij Schiphol vandaan wonen al last hebben van ultrafijnstof, maak ik me veel zorgen over de gezondheid van onze mensen die met hun neus op de vertrekkende vliegtuigen staan. Het is hard nodig dat we in kaart brengen wat de risico’s zijn en dat er stappen genomen worden om dit te verbeteren.’

In Zuid- en Midden-Nederland kans op smog door ozon

De aanhoudende hoge temperaturen en het inkomende zonlicht dragen bij aan de vorming van ozon. Voor maandag en dinsdag is de kans op smog door ozon in Zuid- en Midden-Nederland groot.

Smog door ozon ontstaat bij ophoping van luchtvervuiling op zonnige dagen. Dit komt in het voorjaar en in de zomer voor als er weinig (veelal zuidoostelijke) wind staat. De vervuilende stoffen, zoals stikstofoxiden en vluchtige organische stoffen worden onder invloed van zonlicht omgezet in ozon. Dit wordt ook wel zomersmog genoemd. In de andere seizoenen is de kracht van de zon te klein om hoge ozonconcentraties te laten ontstaan.

In Europa zijn voor ozon een informatie- en een alarmdrempel vastgesteld. De EU-informatiedrempel is 180 microgram ozon per kubieke meter lucht. Bij (dreigende) overschrijding van deze waarde kunnen mensen, die gevoelig zijn voor smog, klachten krijgen en waarschuwt het RIVM. De luchtkwaliteit is dan slecht volgens de Nederlandse Luchtkwaliteitsindex.

De EU-alarmdrempel is 240 microgram ozon per kubieke meter lucht (zeer slecht volgens de Nederlandse luchtkwaliteitsindex). Wanneer deze waarde overschreden wordt, kan iedereen klachten krijgen. Als dit dreigt te gebeuren, zet het RIVM de waarschuwing om in een alarm.

'AEB is stuurloos schip'

De Amsterdamse afvalverwerker AEB is al jaren een stuurloos schip, dat het toneel is van een strijd om de macht tussen het hoofdkantoor en de fabrieksvloer. Daarbij deinzen werknemers niet terug voor brandstichting en sabotage. Dat beeld schetst het FD (Financieele Dagblad) na gesprekken met medewerkers en oud-medewerkers die anoniem hun verhaal doen. De krant schrijft over een verziekte sfeer waarin medewerkers doen waar ze zin in hebben en zich niets aantrekken van de directie. Begin juli werden vier van de zes verbrandingslijnen in Amsterdam stilgelegd. Dat leidde ertoe dat er op landelijk niveau capaciteitstekort ontstond.

Nederlands-Duits kabinetsoverleg over klimaat

Een Nederlandse en Duitse kabinetsdelegatie overleggen donderdag 22 augustus 2019 tijdens een werklunch in het Catshuis in Den Haag over klimaatverandering. Namens Nederland nemen minister-president Rutte, minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, minister Hoekstra van Financiën, minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat en staatssecretaris Van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat deel aan het overleg. Van Duitse zijde zijn dat bondskanselier Merkel, minister Scholz van Financiën, minister Altmaier van Economische Zaken en Energie en minister Schulze van Milieuzaken, Natuurbescherming en Nucleaire Veiligheid.

De bijeenkomst volgt op een eerdere afspraak tussen Rutte en Merkel in mei van dit jaar. De twee regeringsleiders willen bij deze gelegenheid dieper ingaan op de aanpak van klimaatverandering in beide landen. Het gesprek in het Catshuis zal onder meer gaan over de totstandkoming van het Nederlandse klimaatakkoord en de Duitse inzet om in dit najaar beslissingen te nemen over een nationale aanpak. Verder zullen de Nederlandse en Duitse delegaties bezien of er mogelijkheden zijn om samenwerking op het gebied van energie en klimaat te intensiveren.

Op een festival? Was je handen regelmatig

Hoe schoon is het op een festival? Wetenschappers van de Universiteit Utrecht wilden onderzoeken hoeveel mensen er poepbacteriën (Enterobacteriaceae) op hun handen hebben. Bezoekers van festival de Zwarte Cross die meededen aan het onderzoek trokken een handschoen met vloeistof aan, lieten dit even inwerken en leverden de handschoen vervolgens in. De wetenschappers kweekten de vloeistof uit de handschoen en onderzochten de vloeistof daarna op aanwezigheid van micro-organismen. Het merendeel van de bezoekers (ongeveer 75%) bleek deze bacteriën op de handen te hebben.

Onderzoeker Len Lipman: “Bezoekers van grote festivals kunnen zelf hygiënische maatregelen nemen. De aanwezige poepbacteriën op de handen zijn namelijk een indicator van slechtere persoonlijke hygiëne. Deze bacteriën kun je via veel routes op je handen krijgen, bijvoorbeeld vanuit de omgeving, na toiletbezoek of via contacten met andere mensen. Het vinden van deze bacteriën op handen laat zien dat er een kans is op het oplopen van een infectie via de fecaal-orale infectie, dat is een infectie door inname van micro organismen via de mond.”

De onderzoekers hebben adviezen opgesteld voor organisatoren en bezoekers van festivals. Lipman: "Fecaal-oraal infecties via handen kan worden beperkt door als bezoekers voor het eten en na toiletbezoek de handen zorgvuldig reinigen met zeep en daarna afdrogen met papieren handdoekjes. De organisatie van grote festivals zou het festivalterrein daarvoor van voldoende, goed uitgeruste, handwaspunten moeten voorzien. Bezoekers kunnen zelf een ontsmettingsmiddel zoals alcoholdoekjes meenemen en deze gebruiken om regelmatig de handen te reinigen, zeker voor ze iets gaan eten of drinken."

Dieren passen zich traag aan aan klimaatverandering

Klimaatverandering zorgt in heel wat diersoorten voor aanpassingen in hun levenscyclus, zoals de timing van het uitkomen of nestelen, of in hun morfologie, zoals lichaamsgrootte. De aanpassingen zijn echter traag in vergelijking met de snelheid waarmee het klimaat verandert.

GCE wetenschappers Frank Adriaensen en Erik Matthysen hebben meegewerkt aan een nieuw artikel, verschenen in het gezaghebbende vaktijdschrift Nature Communications. Daarin wordt getoond dat klimaatverandering in heel wat diersoorten zorgt voor aanpassingen in hun levenscyclus, zoals de timing van het uitkomen of nestelen, of in hun morfologie, zoals lichaamsgrootte.

Dat was ook al eerder aangetoond in andere studies: het werk van onze onderzoekers toont nu aan dat de aanpassingen ook ‘adaptief’ bij sommige dierenpopulaties. Ze helpen met andere woorden de populaties om zich in stand te houden, en om te gaan met de potentieel negatieve gevolgen van de klimaatverandering. Terwijl eerder verschillende studies aantoonden dat dat bij heel wat soorten veranderingen gebeuren in timing en morfologie als respons op klimaatverandering, toonden deze studies niet aan dat de veranderingen de dieren ook een grotere kans op overleving geven.

De wetenschappers kwamen tot deze conclusie op basis van 71 verschillende studies. Het blijkt dat voornamelijk heel wat vogelpopulaties nu reeds een aangepast seizoenaal gedrag vertonen. Dit mag niet zo gek lijken, maar het feit dat nu is aangetoond dat het daadwerkelijk om een adaptieve respons gaat, is een belangrijke vaststelling.

Goed nieuws zou u zeggen? Enerzijds is dat zeker zo: als natuurlijke soorten nu reeds op korte termijn kunnen veranderen  in respons op klimaat, verhoogt dat hun resistentie tegen uitsterven door klimaatverandering. Het slechte nieuws is echter dat de respons sterk vertraagd is t.o.v. de snelheid waarmee het klimaat verandert: de aanpassingen lijken niet snel genoeg te gaan, waardoor vele vogelpopulaties op termijn toch met uitsterven bedreigd worden.

De over vele decennia verzamelde data van koolmezen en pimpelmezen waren essentieel in de bereikte conclusies. Dit toont nog maar eens aan hoe belangrijk het is om natuurlijke populaties gedurende lange tijd op te volgen.

Derde stortlocatie voor bedrijfsafval

Vanwege het stilleggen van vier van de zes verbrandingslijnen bij Afval Energie Bedrijf (AEB) dreigde de verwerking van het Amsterdams bedrijfsafval vast te lopen. De gemeente Amsterdam heeft samen met de provincies Noord-Holland en Flevoland een tijdelijke oplossing gevonden voor de verwerking van het bedrijfsafval dat door commerciële partijen wordt ingezameld. Naast de twee tijdelijke stortlocaties die eerder bekend werden gemaakt is er nu een derde bij gekomen.

Op dit moment kan bedrijfsafval als noodmaatregel tijdelijk gestort worden op de locaties Nauerna (NH) en Lelystad (FL) . Hier is nu een derde locatie bijgekomen. Met ingang van 19 augustus mag op de stortlocatie Wieringermeer in Hollands Kroon (NH) wekelijks maximaal 500 ton bedrijfsafval gestort worden.

Het storten van bedrijfsafval is tijdelijk totdat er weer voldoende verbrandingscapaciteit beschikbaar is. Het afval wordt op alle locaties dagelijks afgedekt met grond zodat de kans op brand en geuroverlast klein is. De stortlocaties zorgen er voor dat de druk op de landelijke verwerking van afval verlicht wordt.

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat heeft besloten een tijdelijk importplafond in te stellen voor het verbranden van buitenlands afval. Het importplafond houdt in dat er geen nieuwe contracten kunnen worden afgesloten om buitenlands afval in Nederland te verbranden.

Het tekort aan capaciteit in de landelijke afvalketen is een nationaal probleem en de gemeente Amsterdam is blij dat de staatssecretaris deze beslissing heeft genomen. Samen met het ministerie, provincies, gemeenten en afvalbedrijven blijven we in gesprek over oplossingen voor de korte en lange termijn.

‘Milieu alleen te redden met drastische maatregelen'

De maximumsnelheid op de snelweg omlaag, halvering van de veestapel, stoppen met biomassacentrales, geen verlenging van de A15 en een verbod op open haarden. Alleen met drastische maatregelen kan Nederland zijn stikstofuitstoot weer op een aanvaardbaar niveau krijgen. Dat vindt voorzitter Johan Vollenbroek uit Nijmegen van Mobilisation for the Environment (Mob). Door juridische procedures van deze milieuorganisatie zette de Raad van State mei dit jaar een streep door het landelijk stikstofbeleid. Sindsdien staat de aanleg en bouw van veel wegen, woningen, fabrieken en stallen op losse schroeven.

Lachgas blijkt extreem schadelijk voor het milieu

Milieudefensie waarschuwt voor de negatieve gevolgen van lachgas voor het milieu. De organisatie heeft berekend dat één ballon met lachgas gelijkstaat aan 15 kilometer autorijden of het verbranden van een liter benzine of diesel. “Lachgas is om te huilen, voor het klimaat”, zegt Bram van Liere van Milieudefensie dinsdag. Het gas, dat vooral door jongeren wordt gebruikt voor een snelle kick, is volgens de milieuorganisatie 250 keer schadelijker voor het klimaat dan CO2.

Poepbacterie bij pompstation Waternet blijkt niet in drinkwater te zitten

De poepbacterie die dinsdag werd aangetroffen bij een pompstation van Waternet op de Haarlemmerweg blijkt niet in het Amsterdamse drinkwater te zitten. Dat laat een woordvoerder van Waternet weten. De E.coli-bacterie - in de volksmond poepbacterie - werd dinsdag geregistreerd, waarna de leidingen meteen zijn doorgespoeld. Waternet liet daarop metingen uitvoeren om te kijken wat de concentratie van de bacterie in het water is. Daaruit blijkt nu dat de bacterie niet in het water terecht is gekomen.

Arnhemse buurt verzet zich tegen purisolatie: ‘Ongezond en slecht voor het milieu’

Honderden sociale huurders in Arnhem verzetten zich tegen de corporatie die hun woningen wil laten isoleren met gespoten purschuim. Ze vrezen voor hun gezondheid en noemen het isolatiemateriaal niet meer van deze tijd. “Het levert een enorm bult Co2 op bij de verwerking en een bult chemisch afval als je het weer moet verwijderen.” Corporatie Volkshuisvesting wil in de Arnhemse wijk ‘over het lange water’ 249 woningen afhelpen van tochtproblemen in de winter. De volkshuisvester schakelt Verhoeven Vastgoedverbeteraars in om kruipruimten te isoleren met pur-isolatie. Onderaannemer ETS Isolatie zal die klus klaren.

Stranden schoon met de Zapp Your Planet #zomertroep toer

Wist jij dat er in Nederland naar schatting wel 50 miljoen kilo zwerfafval per jaar op straat en in het groen belandt? En dat er jaarlijks ongeveer 8 miljoen ton plastic in onze oceanen stroomt en dat vissen, zeedieren, vogels en mensen daar vreselijk veel last van hebben? Dat moet en kan minder! En daarom zet NPO Zapp zich voor het eerst ook tijdens de zomer in voor een betere wereld met de Zapp Your Planet #zomertroep toer! Zapp Your Planet #zomertroep wordt gesteund door Stichting De Noordzee.

De hele zomer zijn bekende Zappers op verschillende Nederlandse stranden en recreatiegebieden te vinden om deze gebieden, samen met kinderen natuurlijk, zo schoon mogelijk te krijgen en vis Troeppie te vullen met troep. En iedereen kan meedoen! Via de Instagram-pagina van NPO Zapp kun je de toer volgen en meedingen naar fantastische prijzen. Uiteindelijk hoopt NPO Zapp kinderen hiermee bewust te maken van hoe schadelijk het is om troep achter te laten en zelfs de troep die ze van anderen tegen komen op te ruimen. De Zappers die zich voor Zapp Your Planet #zomertroep toer inzetten zijn o.a. Jonata Taal, Manouk Pluis, Anne Appelo, Siawaash Cyrroes, Sem Peelen, Tim Schouten, Hamza Othman, Habtamu de Hoop, Janouk Kelderman, Sosha Duysker en Sterre van Woudenberg.

Woensdag 14 augustus - 12.00 - 14.00 uur 

Velsen-Noord, Aloha Beach (Beach Cleanup Tour van Stichting De Noordzee)

Anne Appelo/Siawaash Cyrroes

Vrijdag 16 augustus - 14.00 - 16.00 uur

Strand van Bloemendaal

Sem Peelen/Tim Schouten 

Donderdag 22 augustus - 14.00 - 16.00 uur

Scheveningen-Strand bij Hartbeach

Hamza Othman/Habtamu de Hoop

Zondag 25 augustus - 14.00 - 16.00 uur 

Muiderberg-Strand bij De Zeemeeuw

Janouk Kelderman

Woensdag 28 augustus - 14.00 - 16.00 uur

Noordwijk-Strand bij De Zeemeeuw

Sosha Duysker/Sterre van Woudenberg

Cocktail van afvalwater voor een schoner milieu

Het ene industriële bedrijf heeft een overschot aan nitraat in zijn afvalwater, de andere onderneming houdt juist veel organische stoffen over die ervoor zorgen dat de nitraten sneller worden afgebroken. Onder begeleiding van ‘WML-dochter’ Evilim loopt in Maastricht een project om het afvalwater van de bedrijven te mixen. De zuiveringsinstallatie van het Maastrichtse papierbedrijf Sappi is een ontmoetingsplek. Niet voor mensen, maar voor de afvalstromen van diverse in de provinciehoofdstad gevestigde bedrijven. Sinds kort stroomt nu ook het afvalwater van snackfabrikant Mora in de zuivering van de papierfabriek. Het restwater dat overblijft na de productie van onder meer frikandellen en kroketten bevat zogeheten CZV’s, een verzamelterm voor allerhande organische stoffen.

Overlast door afval in Dordtse Biesbosch: 'Het is redelijk beestachtig'

Er is een enorme hoeveelheid afval aangetroffen rondom picknicktafels in de Nieuwe Dordtse Biesbosch. Dat meldt de gemeente Dordrecht via sociale media. "Het betreft een heel nieuw stukje recreatieterrein aan de rand van de stad", zegt Mark Benjamin van de gemeente Dordrecht in gesprek met RTV Rijnmond. "We hebben er al wat voorzieningen neergezet zoals picknicktafels. In de buurt van die tafels staan ook wel degelijk afvalbakken, dus dat kan de reden niet zijn dat er zoveel afval ligt."

Is kentekenregistratie dé oplossing tegen zwerfafval bij de McDonald's?

Milkshakebekers, hamburgerpapiertjes en mayonaisebakjes. Rond McDonald's-restaurants zie je die rommel best vaak liggen. Onder meer in Eelderwolde is dat het geval. In Rotterdam hebben ze dat probleem ook. Daar is vanuit de politiek nu een oplossing bedacht: print het kenteken van de auto, waarmee je door de McDrive gaat, op de verpakking. Daarmee kun je voorkomen dat het afval op de grond gegooid wordt. Dat idee kwam Gerard Spin uit Gieterveen bekend voor. Sterker nog: het is volgens hem zelfs zijn idee. "In 2012 dienden we dit idee in voor de Innovatie Top 100.

Conceptueel model beoordeelt blootstelling aan schadelijke stoffen en versnelt risicobeoordeling

In het kader van een samenwerkingsproject hebben TNO en Defensie een conceptueel model ontwikkeld waarmee de mate van blootstelling aan gevaarlijke stoffen kan worden voorspeld. In dit model worden gegevens over werk- en milieugerelateerde emissiebronnen geïntegreerd.

In de toekomst moet de integratie van modellen en meetdata, waarmee zowel de persoonlijke blootstelling via inademing en concentratiekaarten van stoffen in kaart kunnen worden gebracht, de tijdrovende en complexe risicobeoordelingen vervangen.

Mensen worden vrijwel dagelijks blootgesteld aan een complexe mengeling van stoffen in de lucht door allerlei emissiebronnen in de (werk)omgeving. Het gaat hier bijvoorbeeld om inhalatie van schadelijke stoffen als gevolg van luchtvervuiling in steden (verkeer, industrie, etc.), maar ook om blootstelling aan diezelfde gevaarlijke stoffen in de werksituatie. In Nederland worden de risico’s van werk- en milieugerelateerde blootstelling afzonderlijk beoordeeld. En om de mate van blootstelling vast te stellen en te bepalen wat de gezondheidsrisico’s hiervan zijn, wordt er momenteel gebruikgemaakt van allerlei verschillende instrumenten.

TNO en Defensie bedachten een manier om modelschattingen en andere meetgegevens samen te brengen, om zo de totale (cumulatieve) persoonlijke blootstelling te kunnen voorspellen voor uitgezonden Defensie personeel dat zowel via de werk- als leefomgeving aan stof wordt blootgesteld. Het conceptuele model heeft een werk- en milieumodule, en biedt inzicht in de werk- en milieugerelateerde blootstellingsniveaus. In de verkennende fase van het model werd in de milieugerelateerde module het LOTOS-EUROS model toegepast. In de werkgerelateerde module werd de Advanced REACH TOOL gebruikt. In de toekomst moet het model tijdrovende en complexe risicobeoordelingen vervangen. Daarnaast kan het een waardevolle bijdrage leveren aan risicobeheersing.

Deze integratie van gegevens uit het werk- en milieudomein is niet alleen relevant in militaire toepassingen, maar kan ook worden toegepast in bijvoorbeeld een industriële, stedelijke of agrarische omgeving. TNO wil dan ook onderzoeken of het conceptinstrument kan worden aangepast voor gebruik in andere gebieden. Interessant is de mogelijkheid om verschillende blootstellingsbronnen te combineren en toekomstige blootstellingen te voorspellen. Dit kan weer worden gebruikt voor geïntegreerde evaluatie van blootstelling en risicobeheersing. Doordat gegevens afkomstig van verschillende blootstellingsbronnen en verschillende domeinen worden gecombineerd, past deze ontwikkeling binnen het onderzoeksgebied van het exposoom.

Maatregelen tegen stikstof - Brabant niet op slot

Naast herstelmaatregelen in de natuur moeten overheden en bedrijven in alle sectoren aan de slag met maatregelen om de vorming van stikstof bij de bron aan te pakken. Dit verwachten Gedeputeerde Staten (GS) naar aanleiding van de uitspraak van de Raad van State over het landelijke PAS.

PAS staat voor ProgrammaAanpak Stikstof. GS zoeken de komende maanden oplossingen om projecten van groot provinciaal belang doorgang te laten vinden.

De provincie Noord-Brabant zet al langere tijd in op natuurbehoud en natuurversterking in combinatie met ruimte voor economische ontwikkeling. Gedeputeerde Rik Grashoff (Natuur, Water en Milieu): “Verduurzaming zorgt ervoor dat natuur en economische ontwikkeling hand in hand kunnen gaan. Er komen steeds meer innovaties die de uitstoot van ongewenste stoffen, zoals stikstofverbindingen, bij de bron aanpakken. Die innovaties komen niet alleen voort uit de technologische know how en de ondernemersmentaliteit in Brabant, maar ook uit een gezamenlijk besef dat de waardevolle leefomgeving beschermd moet worden.“

Vanwege de uitspraak van de Raad van State over het PAS liggen veel vergunningsaanvragen en –procedures momenteel stil. De provincie erkent het effect hiervan op initiatiefnemers in alle sectoren in Nederland, inclusief Brabant, en zet zich als PAS-partner landelijk dan ook sterk in om een oplossing te vinden voor deze impasse. De provincie informeert andere overheden in Brabant over de actuele ontwikkelingen. Daarnaast informeren de provincie en gemeenten vergunningsaanvragers tijdig, duidelijk en zo volledig mogelijk, hoewel er op dit moment nog veel onbekend is.

Een belangrijk instrument om de stikstof-effecten op natuurgebieden in kaart te brengen moet op basis van de uitspraak van de Raad van State aangepast worden. De verwachting is dat dit systeem, Aerius genaamd, 1 september weer bruikbaar is. Tot die tijd kunnen ondernemers geen berekening van stikstofdepositie uitvoeren die nodig is voor vergunningsaanvragen. In het bijzonder de Brabantse veehouderij heeft hier last van omdat een deel van de veehouders voor 1 januari 2020 een vergunbare aanvraag moet hebben ingediend om hun stallen aan te passen aan strengere milieueisen voor stikstof. Gedeputeerde Staten zullen aan Provinciale Staten voorstellen om veehouders daarom drie maanden extra tijd te geven, tot 1 april 2020, voor het indienen van de vergunningsaanvragen. Dit uitstel is eenmalig. De provincie adviseert veehouders met klem om de voorbereiding van de vergunningaanvraag tijdig te starten.

De verwachting is dat rond 1 september het proces van vergunningverlening weer op gang komt. Vergunningen voor initiatieven kunnen dan verleend worden als gezorgd wordt voor reducerende maatregelen, zodat de stikstofuitstoot wordt verminderd. Voor die bedrijven waar dat niet mogelijk is wordt een beleidslijn uitgewerkt die naar verwachting dit najaar gereed is. De strekking daarvan is dat een vergunning onder voorwaarden verleend worden als de toename van stikstofuitstoot wordt gecompenseerd door het verminderen van stikstofuitstoot elders. Voor projecten met een groot publiek belang bestaat daarnaast de mogelijkheid om, op basis van een specifieke toets, zo’n project met extra stikstofuitstoot toch te realiseren, als daar voldoende natuurcompensatie tegenover staat.


De provincie heeft een taskforce ingesteld, met als taak om voor projecten van groot provinciaal belang zo snel mogelijk oplossingen te vinden. Deze taskforce treedt in contact met de initiatiefnemers om de mogelijkheden te bespreken.

De provincie is ervan overtuigd dat een landelijke vervanger voor het PAS, waar nu aan gewerkt wordt, sterk zal inzetten op verduurzaming in alle economische sectoren. Alleen zo komt er een houdbaar systeem voor economische ontwikkeling met behoud van de waardevolle natuur. Grashoff: “Zo’n nieuw systeem zal ongetwijfeld overgangsproblemen met zich meebrengen. Toch ziet de provincie dit met vertrouwen tegemoet omdat het goed aansluit bij het al eerder ingezette beleid van de provincie.”

10 procent minder fosforuitscheiding mogelijk bij biologische varkens en leghennen

Recente onderzoeken onder leiding van Wageningen Livestock Research tonen aan dat de fosforuitscheiding van biologisch gehouden varkens en leghennen met diverse voedingsmaatregelen zeker met 10 procent omlaag kan.

De onderzoeken laten zien dat door toepassing van een combinatie van maatregelen het fosfaatgehalte in de mest aanzienlijk gereduceerd kan worden. De maatregelen omhelzen het goed inschatten van de fosforverteerbaarheid van de mengvoergrondstoffen, het benutten van het enzym fytase dat van nature in planten aanwezig is, en het afstemmen van de hoeveelheid verteerbaar fosfor in het voer op de behoefte van de dieren. Alles bij elkaar levert dit mogelijke een verlaging van de fosforexcretie op van 10 tot 15 procent. Bij leghennen is bovendien het toepassen van split-feeding een zinvolle maatregel. Bij split-feeding krijgen de hennen ‘s ochtends een voer gericht op de eivorming en ’s middags een voer gericht op de eischaalvorming.

Ook is aangetoond dat het goed mogelijk is om biologische varkensdrijfmest te scheiden in een fosfaatrijke en fosfaatarme fractie, waarna de fosfaatrijke fractie bewerkt is tot een aantrekkelijk exportproduct. Door biologische varkensmest te exporteren, vermindert de druk op de binnenlandse biologische mestmarkt.

Het onderzoek, met financiële steun van het Ministerie van Economische Zaken, is uitgevoerd in het kader van de Publiek Private Samenwerking (PPS) "Vermindering fosforexcretie door biologisch gehouden varkens en pluimvee". Hierin werkten samen de Vereniging Biologische Varkenshouders (VBV), de Biologische Pluimveehouders Vereniging (BPV), ForFarmers/Reudink, Agruniek-Rijnvallei, ABZ-Diervoeding, Wageningen University & Research, Schothorst Feed Research en het Louis Bolk Instituut.

'Manipulatie mogelijk in EU-ETS'

Het Europese emissiehandelssysteem (EU ETS) is een belangrijk middel om in Nederland en Europa de CO2-uitstoot omlaag te krijgen, om zo de klimaatdoelen te halen (zero uitstoot in 2060). Maar is het effectief? En kunnen we als burger zelf ook een bijdrage leveren? Jazeker! Maar er zit wel een lekkend luchtje aan het systeem. En wie niet onder het ETS valt kan door een hefboomeffect groen zijn ten koste van anderen. Dat ontdekten de milieueconomen Reyer Gerlagh en Roweno Heijmans van de Tilburg School of Economics & Management, wat hen een toppublicatie opleverde in Nature Climate Change.

De Europese Unie (EU) verplicht grote bedrijven tot het kopen van emissierechten voor elke ton CO2 die ze uitstoten. Wie geen emissierechten heeft mag niets uitstoten op straffe van fikse boetes en dwangsommen. Elk ETS-bedrijf moet jaarlijks net zoveel emissierechten inleveren als het aan CO2 heeft uitgestoten. De Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) is met de naleving in Nederland belast.

Stel je koopt als bedrijf emissierechten ter waarde van 1 miljoen euro, maar je stoot aan CO2 ‘maar’ een half miljoen uit. Dan kun je die andere half miljoen aan emissierechten op de markt doorverkopen aan bijvoorbeeld een onderneming die te weinig heeft ingekocht. Je kunt de rechten dus kopen en verkopen. Maar eventueel ook bewaren voor later (dat heet ‘banken’).

ETS is de omvangrijkste klimaatbeïnvloeder in de EU. Het reguleert de uitstoot van zo'n 11.000 bedrijven. Toch dekt dit vlaggenschip ‘maar’ 45 procent van de totale CO2-uitstoot. In Nederland vallen zo’n 450 bedrijven onder het ETS-regime; 20 procent van hen is verantwoordelijk voor 90 procent van de totale Nederlandse CO2-uitstoot onder het EU-ETS. Dat zijn de grote, energie-intensieve bedrijven uit de elektriciteitssector, raffinage-industrie, chemische industrie en metaalsector, zoals Shell, Exxon, Tata Steel, Dow Benelux, Chemelot en Akzo.

Waar wordt hoeveel uitgestoten? Elektriciteitsproductie (79 bedrijven, 54 procent van de uitstoot), de chemische industrie: 84 bedrijven, 20 procent), metaalproductie (10 bedrijven, 7 procent), aardolieproductie (7 bedrijven, 11 procent) en overig, waaronder aardgaswinning, papier- en voedingsindustrie (255 bedrijven, 8 procent van de uitstoot).

Belangrijke sectoren zijn niet geïntegreerd zoals landbouw, wegverkeer en de luchtvaart met bestemming buiten de Europese Economische Ruimte. Bedrijven in die sectoren kunnen hun uitstoot reduceren door aankopen en afschrijven van emissierechten uit het ETS, waardoor die rechten uit het ETS verdwijnen, en dus de uitstoot in het ETS daalt.

Er bestaan ook private initiatieven buiten het ETS die interveniëren in het ETS, zoals Carbonkiller in Nederland of The Compensators in Duitsland. Via Carbonkiller kan iedere burger CO2-rechten kopen, die vervolgens worden vernietigd. Zo kun je als burger de uitstootruimte voor de megavervuilers verkleinen, die zo gedwongen worden om te innoveren.  Zo kun je dus als burger/consument een steentje bijdragen via aankoop van emissierechten zodat de uitstootruimte voor de megavervuilers wordt verkleind. Zij worden dan gedwongen om te innoveren. Hoe meer burgers, bedrijven en organisaties CO2-rechten opkopen, hoe moeilijker het wordt voor de megavervuilers om nog CO2 uit te stoten.

De totale emissies van alle EU-landen tot 2030 liggen vast (na 2030 zijn ze wel bepaald, maar nog niet wettelijk bekrachtigd), waarbij ieder jaar het aantal uitgegeven rechten afneemt, totdat de uitgifte nul is, ergens tussen 2050 en 2060. Echter, emissies verplaatsen zich door tijd en ruimte. Beleid in het ene land om de eigen uitstoot te beperken kan dan te niet worden gedaan door hogere emissies in andere lidstaten en/of jaren. Binnenlands klimaatbeleid leidt dan tot een daling van de vraag en de prijs van emissierechten, maar niet tot minder uitstoot. Nationaal klimaatbeleid is dan ineffectief door het ETS! De zogeheten carbon leakage. Reden waarom het marktstabiliteitsreserve (MSR) werd ingesteld, waarmee de EU emissierechten uit de markt haalt. Probleem getackeld, denk je dan.

Maar hier zit een addertje onder het gras, analyseerden de milieueconomen Gerlagh en Heijmans van Tilburg University. Als partijen buiten het ETS rechten kopen uit het ETS (bijv. omdat de CO2-prijs daar goedkoper is) dan stijgt de vraag naar emissierechten. Dit leidt weer tot een inkrimping van de ‘bankvoorraad’ en de MSR. Gevolg: een deel van de afgeschreven rechten wordt weer in het ETS teruggebracht! De auteurs berekenden dat door aankoop en vernietiging van één ton aan rechten, de totale uitstoot in EU-ETS uiteindelijk daalt met 2/5 ton. De effectiviteit van aankopen/afschrijven is daarmee met 60 procent verminderd. Emissie gelukt. Missie mislukt.

Maar het kan ook andersom, aldus de Tilburgse onderzoekers. Het systeem blijkt door buitenstaanders te manipuleren en uit te buiten, doordat men niet verplicht is om emissierechten die vandaag gekocht worden ook vandaag meteen af te schrijven. Gekochte rechten mogen een tijdlang in voorraad worden gehouden om pas later te worden vernietigd, met als effect dat de bankvoorraad en MSR stijgen, leidend tot een afname van de toekomstige hoeveelheid uitgekeerde rechten. Gerlagh en Heijmans berekenden dat in dit geval de aankoop van één ton aan emissierechten leidt tot een totale daling van de uitstoot met 5/3 ton. Klinkt goed, maar partijen binnen het ETS betalen de rekening. Van de 5/3 ton netto uitstootvermindering is slechts één ton gekocht en betaald door partijen buiten het ETS. De resterende 2/3 ton komt voor rekening van gereguleerde bedrijven binnen het ETS. Wie dus niet onder het ETS valt, kan door dit hefboomeffect groen zijn ten koste van anderen.

Deze ‘ontdekking’ werd onlangs gepubliceerd in Nature Climate Change, een wetenschappelijk tijdschrift met een hoge impactfactor, gelinkt aan moederblad Nature. De auteurs bevelen aan om bij hervormingen van het EU-ETS dit ’lek’, die de beoogde CO2-reductie in de weg staat, boven water te krijgen. Met hun bevinding togen de wetenschappers naar de NEa en de EU om te praten over de invloed van dit ‘lek’ op de effectiviteit van het Nederlands klimaatakkoord. Uit berekeningen blijkt dat het binnenlands klimaatbeleid wel effectief is op de korte termijn, maar mogelijk tot meer emissies leidt als het beleid alleen gericht is op de verre toekomst: een groene paradox. Kan het lek boven water komen c.q. kan de tekortkoming worden opgelost? Vooralsnog is daar geen antwoord op te geven. Tot voor kort was niemand zich bewust van dit lek. En het zal nog wel even duren voordat dit onderwerp op tafel komt, verwachten de auteurs.