Pensioenfonds PME verkoopt 286 miljoen aan fossiele beleggingen

Eén van de grootste pensioenfondsen van Nederland PME (metaal- en technologische industrie) zet 286 miljoen aan fossiele beleggingen van 29 bedrijven in de verkoop naar aanleiding van onderzoek van journalistiek platform Pointer (KRO-NCRV).

Het gaat om 230 miljoen aan steenkool-beleggingen en 56 miljoen aan beleggingen in gas- en oliewinning. PME beloofde in 2018 al kolenvrij te zijn en zei in 2021 alle fossiele beleggingen te hebben verkocht. Maar na analyses van Pointer bleken er nog steeds bedrijven die fossiele energie winnen in de portefeuilles te zitten.

Pointer legde fossiele aandelen en obligaties van 10 grote pensioenfondsen naast een lijst met kolenbedrijven, de Global Coal Exit List van de NGO Urgewald. In deze lijst worden bedrijven opgenomen die voor een belangrijk deel in de bruin- en steenkoolindustrie zitten, bedoeld om energie mee op te wekken. Uit de analyse van Pointer blijkt dat PGB, het pensioenfonds voor de sociale sector, met 4.689 euro per pensioendeelnemer en -ontvanger het fonds is met de meeste fossiele beleggingen. ABP (4130 euro per deelnemer) en bpfBOUW (3.371 euro per deelnemer) staan op plek twee en drie.  
 
PME staat op de zesde plek met 2.427 euro per deelnemer, terwijl het in 2018 als één van de eerste pensioenfondsen aankondigde dat het “kolenvrij” zou zijn. Maar ze investeert onder meer in Glencore, de derde grootste steenkoolproducent ter wereld. Naast PME deden ook ABP en PHENC beloftes om hun fossiele aandelen te verkopen. ABP verwacht in 2023 ‘fossielvrij’ te zijn, maar belegt nog met 4.689 euro per pensioendeelnemer en -ontvanger in fossiele industrie. De rest van de grote pensioenfondsen zien meer heil in hun rol als kritisch aandeelhouder van fossiele bedrijven.

PME reageert verrast op de bevindingen, maar had het kunnen weten. PME baseert zich namelijk op databases als die van financiële dienstverlener Bloomberg. Daarin telt een bedrijf pas als steenkoolproducent als het meer dan 50 procent van de omzet uit steenkool haalt. Door deze zogenoemde sectorindeling kan het voorkomen dat enorme mijnbouwbedrijven als Glencore, dat 9 procent van de omzet uit steenkool haalt, er tussendoor glippen, en niet worden uitgesloten. Intern beleid van PME stelt dat alleen steenkoolbedrijven worden uitgesloten die voor het grootste deel van hun activiteiten steenkool produceren of meer dan 30 procent van elektriciteit uit steenkool halen. Maar dat is niet wat het fonds destijds beloofde in Dagblad Trouw en op hun uitsluitingspagina.

D66 presenteert initiatiefnota voor een circulaire textielketen

D66 heeft haar ‘Initiatiefnota Kleding’ gepresenteerd. In deze nota zet de politieke partij haar ‘nieuwe ontwerp voor de kledingindustrie’ uiteen. Aan de hand van 16 voorstellen wil de partij bewegen van consumptiecultuur naar circulaire textielketen.

Dat D66 het plan op Black Friday presenteert, is geen toeval. Kiki Hagen, Tweede Kamerlid D66, is de drijvende kracht achter de initiatiefnota. Zij noemde Black Friday een 'gitzwarte dag' waarop stunt-aanbiedingen consumenten moeten verleiden nog meer te kopen. En dat terwijl de berg met afgedankte kleding alleen maar groeit.

Producenten dienen, zo stelt D66, kostendekkende tarieven te betalen om hoogwaardig inzamelen en recyclen mogelijk te maken. Om tarieven kostendekkend te maken, moeten kosten voor herstel, de meest hoogwaardige recycling, innovatie in nieuw recycle tarieven en kosten van textiel dat nog steeds in het restafval belandt worden meegenomen. Dit scherpt Hagen verder aan door toe te voegen dat bedrijven met de hoogste duurzame inspanningen, de laagste tarieven krijgen.

De negatieve impact van textiel op de aarde is op diverse vlakken enorm: van waterverbruik en watervervuiling tot CO²-uitstoot.

FNV: Werken met kankerverwekkende stoffen moet veiliger

Werken met kankerverwekkende stoffen moet radicaal veiliger worden aangepakt. Dat zegt FNV in reactie op het RIVM-rapport over blootstelling van chroom-6 bij NS-werknemers.

Het grondige RIVM-onderzoek laat volgens FNV een schokkend beeld zien. In het rapport staat te lezen dat meetgegevens tientallen jaren niet werden bijgehouden, dat er niks werd geregistreerd, terwijl dat wel verplicht is, risico-inventarisaties en verbeterplannen ontbraken, dat er geen goede persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig waren en dat toezicht hierop ontbrak. Het ontbreken van vooruitgang rond de aanpak van gevaarlijke stoffen is de reden waarom de FNV eerder uit de SER-commissie Gevaarlijke stoffen op de Werkplek is gestapt, de commissie die normen aan de minister adviseert voor kankerverwekkende stoffen.

Verder blijkt uit het RIVM-onderzoek dat er door de arbeidsinspectie nooit onderzoek naar het gebruik van chroom-6 bij NS is gedaan.

Een speciale commissie die het RIVM-onderzoek begeleidde, constateert verder dat bij de uitbesteding en privatisering van de arbodienstverlening de nadruk vrijwel uitsluitend op het ziekteverzuim kwam te liggen. Voor preventie was daardoor geen ruimte. Kennis van de specifieke arbeidsomstandigheden in de werkplaatsen was bij de ingehuurde, sterk wisselende inzet van bedrijfsartsen veelal afwezig.

Een miljoen plastic tubes bespaard

De start-up Smyle heeft een oplossing bedacht voor plastic tandpastatubes, die amper gerecycled worden. Het Nederlandse bedrijf verkoopt ‘tandpasta tabs’ in papieren navulverpakkingen.

Je kauwt op een tablet en poetst op exact dezelfde manier als je gewend bent. Met deze plasticvrije mondverzorging heeft Smyle in twee jaar tijd meer dan een miljoen tandpastatubes uitgespaard.
 
Smyle oprichters Almar Fernhout, Dennis Kamst en Roger Nefkens startten in 2020 hun gezamenlijke missie om tandverzorging plasticvrij te maken. Ze zijn nog steeds verbijsterd over het gebruik van microplastics in tandpasta en de miljarden tubes die elk jaar op vuilstortplaatsen en in oceanen belanden. Een miljoen bespaarde tubes is een mooie mijlpaal, maar voor de ondernemers pas het begin.

De consument lijkt bereid een duurzaam alternatief te kiezen, zolang ze niet hoeft in te leveren aan kwaliteit. Smyle voldoet aan die eis. Uit testen van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) blijkt verder dat de hoeveelheid vrijgekomen fluoride (F-release) prima is, net als bij de bekende merken tandpasta.

Ruim 55 miljoen om de uitstoot van stikstof te verminderen

De provincies Groningen, Fryslân en Drenthe kunnen een bedrag tegemoet zien van 55,2 miljoen vanuit het Rijk.

Dit bedrag is bedoeld om de stikstofuitstoot te verminderen. Het Rijk heeft eerder dit jaar aan de provincies gevraagd versnellingsvoorstellen in te dienen. Na een eerste toetsing komen deze voorstellen nu voor financiering in aanmerking.

Melkveehouders in de drie provincies kunnen naar verwachting vanaf voorjaar 2023 subsidie aanvragen voor het treffen van maatregelen op hun bedrijf. Het gaat hierbij om bewezen effectieve managementmaatregelen die de uitstoot van stikstof verminderen, passend bij het bedrijf van de aanvrager.

Alle 4000 melkveehouders in Fryslân, Groningen en Drenthe kunnen gebruik van de subsidie maken. De verwachting is dat de stikstofuitstoot met 20% teruggebracht kan worden door deze managementmaatregelen. Op de bedrijven worden ook de resultaten van de maatregelen gemeten, zodat gezien wordt wat een maatregel doet en welke verbeteringen er eventueel nodig zijn. Het is van groot belang dat maatregelen goed gemeten en gevalideerd worden, zodat deze mee kunnen tellen in de stikstofopgave.

'Meer mogelijkheden voor hergebruik licht radioactieve stoffen'

Bij het maken van staal en pigment blijven miljoenen kilo’s licht radioactieve stoffen over. Ook in de snel groeiende sector van de geothermie zullen steeds meer van deze stoffen ontstaan. Deze stoffen worden nu als afval gestort. Een deel hiervan kan mogelijk worden hergebruikt. Zo blijft er minder afval over. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM.

Enkele radioactieve reststoffen worden al op een veilige manier gebruikt als onderlaag van wegen. Het RIVM adviseert de overheid daarom regels op te stellen die het veilig hergebruik van meer licht radioactieve stoffen mogelijk maken. Dit stimuleert de circulaire economie.

Bij radioactief afval denken we snel aan afval uit kerncentrales. Maar er zijn meer processen waarbij radioactieve stoffen overblijven. Bijvoorbeeld bij de productie van wit pigment (voor o.a. de verfindustrie), staal, olie en gas, of bij de ontmanteling van cyclotrons. In vergelijking met afval uit kerncentrales is de hoeveelheid reststoffen veel groter. Het gaat echter om maar een heel klein deel van de totale radioactiviteit. Deze reststoffen zijn mogelijk geschikt te maken voor veilig hergebruik. Onder andere als onderlaag in wegen of als mengstof in bijvoorbeeld beton.

Of dit in de praktijk ook kan, hangt vooral af van de kosten, de regels hierover en sociaal-maatschappelijke factoren. Het beleid dat er nu is voor het beheer van radioactieve reststoffen, richt zich nog onvoldoende op preventie en hergebruik. Het RIVM beveelt daarom onder andere aan om dit verder uit te werken.

Refreeze the Arctic Foundation ondersteunt klimaatonderzoek TU Delft

Op 21 november 2022 heeft het Universiteitsfonds Delft een meerjarige schenkingsovereenkomst gesloten met Stichting Refreeze the Arctic Foundation. Hierdoor is het mogelijk om innovatieve methodes aan de TU Delft te ontwikkelen om wolken aan te passen en zo opwarming van de aarde tegen te gaan.

Als wetenschappelijk directeur van het TU Delft Climate Action Programma en hoogleraar Atmospheric Remote Sensing doet Herman Russchenberg vooral onderzoek naar wolken. Wolken zijn een belangrijk onderdeel van ons klimaatsysteem. Ze houden warmte vast en reflecteren zonlicht. Zonder wolken zou het 10 graden warmer zijn op aarde. Het afkoelend vermogen neemt echter af door de toename van CO2 in de atmosfeer.

Wolkenexpert Russchenberg is blij dat er nu ruimte is om deze noodoptie te gaan onderzoeken, maar hoopt wel dat het altijd theorie blijft. De nadruk bij TU Delft zal liggen op manieren om onze uitstoot naar nul te brengen en ons aan te passen aan een veranderend klimaat.

Methaanetende verwant van tuberculosebacterie ontdekt in Roemeense grot

Bacteriën die op de wanden van een grot in Roemenië leven, gebruiken methaan als hun enige voedselbron. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht en nationale en internationale collega's onder wie Chrats Melkonian (foto) beschrijven de voorheen onbekende micro-organismen in een artikel in Nature Microbiology.

Kennis over de nieuwe soort kan bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe technieken die de concentratie methaan in de atmosfeer verminderen. Omdat de bacteriën nauw verwant zijn aan de ziekteverwekkers die tuberculose en lepra veroorzaken, kunnen inzichten over de bacteriën ook helpen bij de ontwikkeling van nieuwe methoden om deze ziekten te bestrijden.

Binnen in de grot, gelegen in het oosten van Transylvania, ontmoeten vulkanische gassen de aardse atmosfeer. De methaanconcentratie is er hoog, en het oppervlak van de grotwand is extreem zuur. Toen speleologen, veilig vanuit hun beschermende pakken, monsters namen van dit oppervlak, verwachtte eigenlijk niemand daar veel levende dingen te vinden. Toch bleek de grotwand vol leven te zitten.

'Klimaatschadefonds is doorbraak op VN-klimaattop, verder zorgwekkend weinig vooruitgang'

Het instellen van een klimaatschadefonds op de VN-klimaattop in Egypte is een doorbraak, maar wel het enige lichtpuntje van deze verder ambitieloze top. Dat stelt Oxfam Novin.

Zo’n fonds op ‘Loss & Damage’ oftewel klimaatschade is na 30 jaar onderhandelen en tegenwerking van rijke landen een overwinning voor ontwikkelingslanden. De concrete invulling van het fonds ontbreekt. Landen werden het niet eens over wie in aanmerking komt voor klimaatschadevergoeding en wie meebetaalt.

Op de klimaattop is het doel om de aarde niet verder op te laten warmen dan 1,5 graad Celsius opnieuw vastgesteld, maar wordt er in de uitwerking niet naar gehandeld. Er is geen enkele vooruitgang geboekt op het uitfaseren van fossiele brandstoffen, terwijl de wetenschap hier zeer duidelijk over is: nog langer doorgaan met fossiele brandstoffen betekent dat de 1,5 graad verhoging overschreden wordt.

Rijke landen hebben opnieuw hun belofte om jaarlijks 100 miljard$ bij te dragen aan mitigatie en adaptatie verbroken. Onderhandelingen, hoe dit bedrag voor de periode 2020 tot 2025 zou worden opgehoest, werden geblokkeerd door rijke landen. Tot nu toe is in nog geen enkel jaar dit bedrag gehaald.

Green Collective zorgt voor minder inzamelwagens en schonere lucht in de binnenstad van Eindhoven

Minder kilometers, minder uitstoot en minder verkeersdrukte in de binnenstad van Eindhoven. Dat komt binnen handbereik nu Green Collective in deze gemeente van start gaat.

Green Collective is een initiatief van Renewi en PreZero, om gezamenlijk bedrijfsafval in te zamelen. Door voortaan met één inzamelvoertuig via één gecombineerde route te rijden, draagt Green Collective bij aan een schonere, beter bereikbare en veiligere stad.

Zo wordt het inzamelverkeer in de binnenstad van Eindhoven tot 50 procent verminderd. Dit levert óók een flinke CO2-reductie op, want elke 100 kilometer die minder wordt gereden, leidt tot een besparing van 160 kilogram CO2.

Green Collective heeft zich tot doel gesteld in 2023 minstens 30 gemeenten te helpen met de duurzame inzameling van bedrijfsafval. Inmiddels hebben Renewi en PreZero al positieve ervaringen opgedaan met deze duurzame vorm van inzameling in diverse gemeenten, waaronder Amsterdam, Groningen, Rotterdam, Leeuwarden en Den Haag.

Hoe serious games kunnen helpen het milieu te beschermen

Onderzoekers van Penn State en Wageningen University & Research hebben een serious game ontwikkeld om het brede publiek meer te leren over een van de meest complexe systemen: de kritische zone. Dat is de buitenste laag van onze planeet die het leven op aarde mogelijk maakt. Hij strekt zich uit van het vaste gesteente tot het bladerdak. Om de processen in deze zone te begrijpen is een inter- en transdisciplinaire benadering nodig.

De uitkomsten van het onderzoek zijn recent gepubliceerd in Frontiers in Environmental Sciences. Eerste auteur Pejman Sajjadi: ‘Het gebruik van serious games is één van de meest veelbelovende benaderingen om een cultuur van systeemdenken te ontwikkelen in onderwijs en communicatie.’ Deze visie is werkelijkheid aan het worden: we zien dat games en gamificatie hun plek vinden binnen de wetenschappelijk gemeenschap als een krachtige tool waarmee sommige van de meest urgente maatschappelijke problemen over de hele wereld kunnen worden aangepakt.'

Nieuw informatiescherm vertelt verhaal van de Klimaatstraat

Boven de gevel van de fietsenstalling aan de Marktstraat in Apeldoorn hangt sinds kort een nieuw scherm. Hierop speelt een filmpje af dat voorbijgangers meeneemt in het verhaal over de Klimaatstraat.

Op deze manier wil de gemeente voorbijgangers op een laagdrempelige manier vertellen welke maatregelen er zijn genomen op klimaatgebied. En we meten of deze maatregelen zin hebben. Daarnaast wordt op het scherm de uitagenda getoond, zo kunt u zien welke activiteiten er binnenkort zijn in Apeldoorn.

De Klimaatstraat bestaat uit de Marktstraat en Beekstraat in het centrum van Apeldoorn. In de Klimaatstraat zijn aanpassingen gedaan om het klimaat te verbeteren. Denk aan het aanplanten van meer groen. Dat heeft een gunstig effect op de temperatuur en draagt bij aan een beter leefklimaat voor (kleine) dieren. Verder wordt er regenwater opgevangen in een grote put om te gebruiken in droge tijden voor bomen en planten.

Synthetische vezels vormen de grootste bron van microplastics in de oceanen

Synthetische vezels vormen de grootste bron van microplastics in de oceanen. Volgens onderzoek uit 2017 is maar liefst 35 procent van alle mariene microplastics afkomstig van synthetisch textiel. En dat zal alleen nog maar toenemen.

De afgelopen twintig jaar is de wereldwijde productie van kleding namelijk verdubbeld. En momenteel wordt al bijna 70 procent van alle kleding van een of andere vorm van plastic gemaakt, zoals polyester, nylon, acryl of polyamide.
 
Plastic Soup Foundation maakt zich zorgen over deze toename en wijst niet alleen op de gevolgen hiervan voor het milieu, maar ook voor de menselijke gezondheid. Zo bestaat ruim een derde van het binnenshuis aanwezige stof uit microplastics afkomstig van textiel. Daarom lanceert de organisatie op 1 november de Plastic Fashion-campagne.
 
Uit een peiling in opdracht van Plastic Soup Foundation onder ruim 1300 respondenten blijkt dat bijna de helft van hen al op de hoogte is van de zorgen die wetenschappers zich maken over het inademen van plastic kledingvezels en de ophoping ervan in de longen. Maar slechts een op de drie weet dat de risico’s voor kleine kinderen nog groter zijn. Omdat kleintjes over de grond kruipen en alles in hun mond stoppen, ademen ze twee keer zoveel plasticvezels in als volwassenen en slikken er wel twaalf keer zoveel in.

Een ruime meerderheid vindt dat de industrie door de politiek moet worden verplicht om kleding te produceren die lang meegaat en zo weinig mogelijk plastic microvezels verliest. Slechts 6% van de Nederlanders vindt dat de kledingindustrie geen rekening hoeft te houden met het milieu of de menselijke gezondheid.

Minister Harbers geeft startsein voor ‘Kampioenengroep’

Op de COP27 in Egypte was maandag de opening van het Nederlandse initiatief ‘Champions Group for Deltas and Coastal Zones’. De Champions zijn landen die voor grote uitdagingen staan als het gaat over overstromingen, droogte, zoetwatertekorten of zeespiegelstijging. Zij moeten dus relatief veel geld investeren in klimaatadaptatie. Doel is dat de deelnemende landen hun kennis delen om zich nog beter en sneller aan te passen aan het veranderende klimaat.

De Champions Group maakt deel uit van het International Panel on Deltas and Coastal Areas (IPDC), dat op de VN-waterconferentie in maart 2023 wordt gelanceerd. Het IPDC is een samenwerking tussen kennisinstellingen, financiële instellingen en landen. De Champions Group draait om die laatste groep.

Om de Champions Group en het IPDC een vliegende start te geven, investeert Nederland nu 2 miljoen euro én verzorgt Nederland het secretariaat tot aan de waterconferentie. Vandaag gaat de website van het IPDC online.

Minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat): 'Wij Nederlanders zijn altijd goed geweest in het water buiten de deur houden. Al honderden jaren staan wij internationaal bekend om onze waterkennis en -kunde. Het veranderende klimaat zorgt echter voor extremer weer en zeespiegelstijging. Het is belangrijk om verdere klimaatverandering te voorkomen, tegelijkertijd moet de wereld zich nu aanpassen aan het nieuwe klimaat. Daarvoor hebben we in Nederland goede plannen en kennis ontwikkeld. Ik vind waterveiligheid een prioriteit die over de hele wereld moet gelden. Via de Champions Group kunnen de landen met de meeste expertise op klimaatadaptatie hun kennis delen met de rest.'

Het International Panel for Climate Change (IPCC) heeft landen opgeroepen om een nationaal plan te maken over hoe zij hun land gaan beschermen tegen het veranderende klimaat. Nederland heeft al goed in beeld wat er nu gedaan moet worden om toekomstige problemen voor te zijn. Zo hebben rivieren in Nederland meer ruimte gekregen om gecontroleerd te overstromen en zijn dijken versterkt en verhoogd. Nederland wil ook goed omgaan met de steeds vaker voorkomende droogte, dus wordt gekeken naar vormen om meer zoetwater op te slaan. Zoals een flexibel peil in het IJsselmeer.

Meer landen zijn volop bezig met klimaatadaptatie, en zij hebben zich aangesloten bij de Champions Group. Het gaat om Bangladesh, India, Colombia, Egypte en Vietnam. Daarnaast hebben financieringsinstellingen zich aangesloten, zoals het Green Climate Fund, de Asian Development Bank en de Inter-American Development Bank. Samen zetten ze zich in om een regio of land te helpen met hun nationale klimaatadaptatie.

De organisaties en landen die nu zijn aangesloten bij de Champions Group, gaan nu aan de slag met concrete klimaatadaptatie-adviezen voor Bangladesh, Colombia en Egypte. Die zullen op de VN-waterconferentie in maart 2023 worde gepresenteerd.

Nieuwe concentratie- en depositiekaarten Nederland

Het RIVM heeft de grootschalige concentratie- en depositiekaarten over 2021 gepubliceerd. Met deze kaarten kan de ontwikkeling van de luchtkwaliteit en de stikstofdepositie in Nederland gevolgd worden. De concentraties van luchtvervuilende stoffen dalen al jaren. In 2020 en 2021 was deze daling iets groter door coronamaatregelen.

De concentratiekaarten laten vervuilende stoffen in de lucht zien zoals stikstofdioxide, ammoniak en fijnstof. De depositiekaarten laten zien hoeveel stikstof uit de lucht op de bodem neerslaat.

Het RIVM maakt ook verwachtingen voor de jaren 2025 en 2030. Deze verwachtingen worden vergeleken met het basisjaar 2018. De verwachtingen in dit rapport gaan uit van beleidsmaatregelen die op 1 mei 2020 geldig waren. Maatregelen voor klimaat, luchtkwaliteit en stikstof die na die tijd zijn ingevoerd, konden nog niet meegenomen worden.  

De concentratie stikstofdioxide in de lucht was in 2021 iets lager dan in 2020 en 2019. In deze jaren was er minder wegverkeer door coronamaatregelen. Ook neemt elk jaar het aantal schonere auto’s toe. De concentraties stikstofdioxiden zullen naar verwachting in 2030 ongeveer 40 procent lager zijn dan in 2018.
De concentraties fijnstof waren in 2021 ongeveer hetzelfde als in 2020 maar veel lager dan in 2019. Deze concentraties zullen naar verwachting in 2030 ongeveer 17 procent ( PM10 (fijnstof)) en 30 procent ( PM2,5 (fijnstof)) lager zijn dan in 2018.

De gemiddelde stikstofdepositie was in 2021 rond de drie procent hoger dan in 2020. Dit is een relatief klein verschil. In eerdere jaren waren de verschillen groter als gevolg van specifieke weersomstandigheden.  

De stikstofcijfers zijn allemaal gebaseerd op dezelfde gegevens, metingen en rekenmodellen. Ze gebruiken de uitstoot van stikstof tot en met 2020 uit de Emissieregistratie en de emissieramingen voor 2025 en 2030 uit de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) 2020. Wel worden de berekeningen gedaan met een ander doel. Daarmee verschillen ook de uitgangspunten.
 

Plastic en ander zwerfvuil in poep van IJslandse poolvossen

Onderzoekers van onder andere Wageningen Marine Research hebben recent in het wetenschappelijke tijdschrift Polar Biology een artikel gepubliceerd, waarin het voorkomen van plastic en ander afval in IJslandse poolvossen wordt beschreven. De resultaten laten zien dat poolvossen op IJsland al sinds de jaren negentig in lage hoeveelheden plastic inslikken.

Het doel van deze studie was om uit te zoeken hoeveel plastic en ander zwerfvuil door poolvossen opgenomen wordt, en of de poolvos geschikt is om op lange termijn als plastic- graadmeter voor plastic zwerfvuil in het Arctische gebied te functioneren. Masterstudente Birte Technau van het University Centre of the Westfjords op IJsland, heeft samen met onderzoekers van het Icelandic Institute of Natural History poepmonsters van poolvossen verzameld. Deze monsters heeft zij in het lab van Wageningen Marine Research geanalyseerd.

Zwerfvuil zoals plastic is tegenwoordig overal aanwezig en het Arctische gebied is dan ook geen uitzondering. Aangenomen wordt dat de vervuiling ook hier gaat toenemen, door stijgende aantallen toeristen maar ook door klimaatverandering, wat tot uitbreiding van visserij en andere scheepvaart leidt. Zwerfvuil is aangetoond in Arctisch zee-ijs, zeewater, sediment en in verschillende diersoorten op zee en langs de kusten. Over plastic wat is ingeslikt door landdieren is veel minder bekend. Op dit moment is de noordse stormvogel de enige diersoort die gebruikt wordt om plasticvervuiling op IJsland te monitoren, en er is nog geen vergelijkbare indicatorsoort voor op het land voorgesteld.

WUR-onderzoekers sluiten zich aan bij klimaatcoalitie van bezorgde wetenschappers

Kort geleden lanceerde een groep wetenschappers de Wageningse tak van Scientists for Future (S4F). S4F is een internationale gemeenschap van wetenschappers die zich ernstig zorgen maken over klimaatverandering en zich inzetten voor een sterker antwoord op de huidige ecologische crisis. Door zich aan te sluiten bij deze coalitie willen de Wageningse onderzoekers onmiddellijk actie ondernemen.

Ongeveer 25 wetenschappers waren aanwezig bij de kick-off, en vele andere volgden de bijeenkomst online. Heitkönig gaf een korte presentatie om uit te leggen wat Scientists for Future inhoudt en waarom dit initiatief zo urgent is.

Via S4F kunnen wetenschappers uit alle disciplines zich organiseren en actie ondernemen. De coalitie heeft afdelingen in onder andere Nijmegen, Deventer, Utrecht, Delft en Amsterdam, en in Duitsland, België, Zwitserland en andere landen.

Na de presentatie van Heitkönig werden de wetenschappers in groepjes verdeeld om hun motivatie voor S4F te bespreken, en welke acties ze willen ondernemen. Veel aanwezigen gaven aan dat ze zich zorgen maken over de staat van de planeet en dat ze willen bijdragen aan een duurzame toekomst. Meerdere concrete ideeën werden aangedragen, zoals het aanleggen van een database met informatie over klimaatverandering, en manieren waarop wetenschappers hun boodschap kunnen delen. Susanne van Donk zette een stuurgroep op die dit soort acties vanaf nu zal organiseren.

EU-wetgeving tegen wereldwijde ontbossing ook van toepassing op verzekeraars

Het Europees Parlement is voor de invoering van EU-wetgeving over ontbossingsvrije producten. Die regels moeten ervoor zorgen dat Europese burgers straks geen producten meer kunnen kopen die bijdragen aan de wereldwijde vernietiging van bossen. Deze voorgestelde wetgeving heeft grote gevolgen voor verzekeraars.

Het Europees Parlement (EP) sprak een dezer dagen haar steun uit voor een ontbossingsverordening van de Europese Commissie (EC) die ook gaat gelden voor financiële instellingen, waaronder verzekeraars.

De voorgestelde nieuwe wet verplicht verzekeraars na te gaan (via due diligence) of in de EU verkochte producten niet geproduceerd zijn op ontboste of door ontbossing aangetaste gronden waar ook ter wereld. Daarmee wil de het parlement en de Commissie het alarmerend tempo van ontbossing en daarmee klimaatverandering en verlies aan biodiversiteit een halt toe roepen. Als blijkt dat een bedrijf de ontbossingsverordening niet naleeft, mag een financiële instelling daar niet in investeren.

Eerder heeft het Nederlands kabinet in de Beoordeling van Nieuwe Commissievoorstellen laten weten dat het tegengaan van ontbossing via de geldstromen (investeringen) van financiële instellingen beter aangepakt kan worden via bestaande initiatieven, zoals de EU-taxonomieverordening en de toekomstige Corporate Sustainability Reportive Directive (CSRD). De nieuwe verordening betekent extra wetgeving om problemen aan te pakken waar al wetgeving voor bestaat. Het verhoogt de administratieve lasten en de kosten voor naleving. Geld en tijd dat de financiële sector vervolgens niet meer kan investeren in duurzame oplossingen, zoals het tot stand brengen van toeleveringsketens waar ontbossing niet plaatsvindt.

Het Verbond trekt samen met Insurance Europe en andere financiële koepels op om deze standpunten naar voren te brengen in de onderhandelingen die naar verwachting dit najaar starten tussen de lidstaten en het parlement op weg naar een definitieve wet.

Autobanden en landbouwplastic met verpakkingen grootste bronnen microplastics

Uit een door TNO ontwikkeld model blijkt dat met name autobanden en landbouwplastic de grootste bronnen voor microplastics zijn. Het gebruik van verpakkingsplastic is in kilo’s veruit de grootste bron van plastic en ook een forse bron van microplastics.

Microplastic zijn dus niet alleen een probleem in het water, maar ze komen vooral ook op en in het land terecht. De inzichten uit het microplasticsmodel geven handvatten om de vorming en verspreiding van microplastics aan te pakken. Uit berekeningen blijkt een reductie van 70 procent microplastics haalbaar.

Het is op dit moment nog onvoldoende duidelijk wat het effect van microplastics is op de gezondheid van de mens. De WHO heeft dat recent nog eens bevestigd. We weten echter voldoende van de gezondheidseffecten van andere kleine deeltjes zoals (ultra)fijnstof om op basis van het voorzorgsprincipe de vorming van microplastics zoveel mogelijk te beperken.

Omdat er onvoldoende informatie is over de blootstelling aan en het effect van microplastics op de mens om weloverwogen risicobeoordelingen te kunnen uitvoeren past de Nederlandse overheid het voorzorgsprincipe toe. Dit betekent dat gebruik, vorming en verspreiding van microplastics moeten worden geminimaliseerd. De Nederlandse aanpak is daarmee in lijn met de EU-strategie.

Mineralen inzetten tegen klimaatverandering

Op een proefterrein bij Renkum onderzoekt promovendus Emily te Pas (Wageningen UR) of via toevoeging van silicaatmineralen aan landbouwgrond het broeikasgas CO2 uit de lucht is te halen. Het achterliggende principe is letterlijk zo oud als de wereld.

Silicaatgesteentes reageren met CO2 waardoor dit gas wordt gebonden tot bicarbonaat, dat in de bodem kan neerslaan als kalk. Van nature gaat dat met een geologische slakkengang, maar vermaal de mineralen tot gruis, bedacht de Utrechts geoloog Olaf Schuiling vijftien jaar geleden, dan verloopt die verwering binnen jaren tot decennia. Met olivijn, het meest reactieve silicaat en een van de meest voorkomende mineralen op aarde, zou je grootschalig CO2 uit de lucht kunnen halen, voorspelde Schuiling. Dat zou klimaatverandering kunnen beteugelen.

Te Pas wil zich niet wagen aan een achterkant-van-een-sigarendoosje-berekening over de hoeveelheid mineraal die je nodig hebt om zeg de jaarlijkse CO2-uitstoot van het autoverkeer in Nederland vast te leggen. ‘De marges in de berekeningen lopen enorm uiteen. Zeker is wel dat je dergelijke mineralen grootschalig moet toepassen; in zee wellicht, of op grote landoppervlaktes. Ik richt me in mijn onderzoek op gebruik in de akkerbouw, wereldwijd een enorm areaal.’

Werkelijke waarde klimaatsteun rijke landen nog steeds maar een derde van opgegeven bedrag

De werkelijke waarde van het bedrag aan klimaatfinanciering aan ontwikkelingslanden om de klimaatcrisis aan te pakken, is slechts een derde van het gerapporteerde bedrag. Dit blijkt uit het nieuwe Oxfam rapport dat vandaag wordt gepubliceerd.

De Oxfam-berekeningen zijn o.m. gebaseerd op het recente OESO-rapport van 22 september over het nakomen van de toezegging door rijke landen om jaarlijks $ 100 miljard aan klimaatfinanciering beschikbaar te stellen aan ontwikkelingslanden .

Het nieuwe Oxfam-rapport 'Climate Finance Short-Changed analyseert de 68,3 miljard dollar die donoren in 2020 rapporteerden. De werkelijke waarde van deze klimaatfinanciering wordt door Oxfam geschat op slechts $21 tot 24,5 miljard dollar in 2020 als verschillende vormen van overrapportage worden afgetrokken.

70 procent ($ 48,6 miljard) van alle gerapporteerde publieke klimaatfinanciering is niet verstrekt in de vorm van giften maar in de vorm van leningen. Deze leningen dragen bij aan de groeiende schuldenlast van ontwikkelingslanden. In 2020 losten de 46 minst ontwikkelde landen 31 miljard aan schulden af.

Zo ontving Senegal, één van 's werelds meest kwetsbare landen wat betreft klimaatverandering, 85 procent van haar klimaatfinanciering in de vorm van leningen. Met een schuld van 62,4 procent van haar bruto nationaal inkomen loopt Senegal een aanzienlijk risico op een schuldencrisis.

Het rapport laat zien dat instrumenten zoals leningen tegen de nominale waarde worden gerapporteerd, waarbij terugbetalingen en andere factoren worden genegeerd. Te veel gefinancierde projecten zijn minder klimaatrelevant dan gerapporteerd. Al met al is de nettowaarde van op klimaatactie gerichte steun aanzienlijk lager dan de gerapporteerde cijfers.

Grenzen voor stikstof in veel wereldregio’s overschreden

Het was al langer bekend dat de mensheid de planetaire grenzen overschrijdt voor het gebruik van stikstof. Wetenschappers hebben die overschrijdingen nu voor het eerst regionaal in kaart gebracht.

Waar stikstofoverschotten in regio’s als Noordwest-Europa en delen van India en China veel te hoog zijn, is er in Afrika en Zuid-Amerika juist ruimte voor intensivering van het stikstofgebruik. Het onderzoek werd vandaag gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift Nature.

In 2009 publiceerde Nature een opiniërend artikel waarin het concept van planetaire (wereldwijde) grenzen werd geïntroduceerd. Er werden negen grenzen onderscheiden waarbinnen de mensheid moet navigeren om de stabiliteit van het systeem Aarde te waarborgen, waaronder klimaatverandering, afname van biodiversiteit en de toevoer van stikstof.

Zes jaar later verscheen een artikel in Science met nieuwe gegevens waarin werd gesteld dat drie van deze grenzen, waaronder die voor stikstof, waren overschreden. De eerdere schattingen voor een planetaire stikstofgrens hielden echter geen rekening met de regionale verschillen in de gevoeligheid van ecosystemen voor stikstofvervuiling en in stikstofverliezen uit de landbouw en andere bronnen.

CBS: 8 op de 10 bedrijven bezig met verduurzamen

Het merendeel (79 procent) van de bedrijven heeft dit jaar maatregelen genomen om de bedrijfsvoering duurzamer te maken. Dit meldt het CBS op basis van de maandelijkse conjunctuurenquête die begin september 2022 werd gehouden.

Bijna 39 procent van de bedrijven zegt een combinatie van maatregelen te hebben genomen rond energie, uitstoot of de circulaire economie. Bijna 20 procent heeft vooral verduurzaamd op het gebied van energie.

Maatregelen omtrent circulaire economie (14 procent) en uitstoot (6 procent) worden minder vaak genoemd. 21 procent van de bedrijven heeft dit jaar hun bedrijfsvoering niet verder verduurzaamd.

Bedrijven actief in vervoer en opslag en in verhuur en overige zakelijke diensten geven vaker dan de andere bedrijfstakken aan dit jaar te werken aan hun uitstoot. Voor de bedrijfstakken verhuur en handel van onroerend goed en cultuur, sport en recreatie geldt dit voor energiemaatregelen. Voor de horeca zijn circulaire maatregelen van groter belang geweest.

Bedrijven geven steeds meer uit aan milieu-investeringen

In 2021 investeerden bedrijven voor 2 miljard euro in het milieu. Dat is 861 miljoen euro (30 procent) minder dan in 2020. In dat jaar piekten de milieu-investeringen; in totaal werd toen 2,9 miljard euro besteed aan het milieu.

Deze piek hangt vooral samen met grote projecten zoals windmolenparken op zee die in de cijfers worden meegenomen zodra ze in gebruik worden genomen. Milieu-investeringen piekten eerder in 2015 en 2016. In beide jaren werd ongeveer 2 miljard euro geïnvesteerd in het milieu.

Het vijfjaarsgemiddelde van het milieuaandeel in de totale investeringen is sinds 1975 toegenomen van 3 procent naar ruim 12 procent in 2021. Vooral vanaf 2012 is het aandeel gegroeid.

Van de totale milieu-investeringen door bedrijven in 2021 ging bijna 94 procent (1,9 miljard euro) naar voorzieningen die tot een betere luchtkwaliteit en een schonere energievoorziening moeten leiden. Het gaat hier om investeringen in bijvoorbeeld luchtfilters, katalysators, windmolens en zonneparken.

Voor een betere waterkwaliteit is 55 miljoen euro uitgegeven in 2021, bijvoorbeeld aan installaties voor het zuiveren van afvalwater. Ook werd 55 miljoen euro besteed aan de bestrijding van bodemverontreiniging, 9 miljoen euro aan het beperken van geluidhinder, 7 miljoen euro aan het verwerken van afval en 4 miljoen euro aan het voorkomen of beperken van aantasting van natuur en landschap.

Bouwvrijstelling stikstof van tafel, maar geen algehele bouwstop

De bouwvrijstelling stikstof voldoet niet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State kan daardoor niet anders dan constateren dat de bouwvrijstelling niet gebruikt mag worden bij bouwprojecten.

Hoewel de bouwvrijstelling daarmee van tafel is, betekent dat niet dat er nu een algehele bouwstop geldt. Net als in de situatie vóórdat de bouwvrijstelling werd ingevoerd, blijft het mogelijk om per project onderzoek te doen naar de mogelijke gevolgen van de uitstoot van stikstof. Dit staat in een tussenuitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van vandaag (2 november 2022) in de zaak over het zogenoemde Porthos-project.

Het Porthos-project maakt de opslag mogelijk van CO2 uit het Rotterdamse havengebied in lege gasvelden onder de Noordzee. Voor het project is gebruikgemaakt van de bouwvrijstelling. Nu de bouwvrijstelling niet gebruikt mag worden, loopt het project vertraging op, maar is het niet van de baan. Voor het project moet een individuele beoordeling van de stikstofgevolgen worden gemaakt. Die is er al, maar dat onderzoek is te laat in deze procedure ingediend. Daarom heeft de Afdeling bestuursrechtspraak nu eerst een tussenuitspraak gedaan en de bezwaarmaker zes weken de tijd gegeven om alsnog op het onderzoek te reageren. Daarna zal de Afdeling bestuursrechtspraak de behandeling van de zaak Porthos voortzetten en later een einduitspraak doen.

Milieustraat in Zaltbommel vandaag dicht

Op woensdag 2 november is de milieustraat in Zaltbommel de hele dag gesloten. Een aannemer vervangt op die dag de lasnaden van de vloeistofdichte vloer.

Inwoners kunnen die dag terecht bij de milieustraten in Culemborg, Geldermalsen en Tiel van 7.30 tot 16.30 uur.

Donderdag 3 november is de milieustraat weer open.

RIVM: Verkeerde emissiefactoren gebruikt voor deel top 100-lijst ammoniakuitstoters

Op verzoek van de Tweede Kamer heeft het RIVM een lijst samengesteld met de 100 grootste ammoniakuitstoters in Nederland. Onlangs zijn de achterliggende data van deze lijst opgevraagd via de Wet Open Overheid (Woo). Hierdoor werd duidelijk dat er meerdere fouten in deze lijst zitten.

Agrarische bedrijven hebben op basis van de Woo kritische vragen aan het RIVM gesteld over deze lijst. Daardoor werd duidelijk dat bij een deel van de varkens- en pluimveebedrijven onjuiste emissiefactoren zijn gebruikt.

Het RIVM betreurt de verwarring die hierdoor is ontstaan bij agrarische bedrijven. Het RIVM onderzoekt of de onjuiste emissiefactoren ook op andere plaatsen zijn gebruikt en of dit eventueel gevolgen heeft. Externe partijen zullen hierbij betrokken worden. Zolang er geen compleet beeld bestaat van de impact, levert het RIVM geen nieuwe publicaties of adviezen op die gerelateerd zijn aan deze ruimtelijk verdeelde ammoniakemissies. Het RIVM laat daarnaast ook evalueren hoe deze fouten ontstonden. 

Kabinet presenteert Klimaatnota 2022

Klimaatminister Rob Jetten heeft vandaag namens het kabinet de Klimaatnota aangeboden aan de Tweede Kamer. Op korte termijn daalt de uitstoot van broeikasgassen in Nederland hard, waardoor het naar uitziet dat het Urgendadoel dit jaar wordt gehaald. Tegelijkertijd heeft het kabinet nog huiswerk te doen om de ambities op de langere termijn te bereiken. Daarom zet het kabinet in op aanscherping en versnelling van het klimaatbeleid en voortvarende uitvoering van bestaande klimaatplannen.

Het kabinet heeft in het coalitieakkoord een flink pakket aan klimaatmaatregelen aangekondigd. Deze plannen leveren extra reductie op, maar de geraamde daling van de broeikasgasemissies in 2030 loopt nog niet in de pas met de aanscherping van de doelstelling van 49 naar 55 procent emissiereductie in 2030 ten opzichte van 1990.

Op basis van het huidige beleid is de uitstoot van broeikasgassen in 2030 ten opzichte van 1990 met 41-52 procent verminderd. Daarbij past de kanttekening dat het kabinet verwacht dat de daadwerkelijke emissiereductie in 2030 hoger ligt. Dat komt omdat een deel van het in het coalitieakkoord aangekondigde klimaatbeleid en beleid dat voorkomt uit de Europese klimaatonderhandelingen nog niet ver genoeg is uitgewerkt en daardoor nog niet is meegenomen in de doorrekening van het Planbureau voor de Leefomgeving.

Desondanks zet het kabinet in op aanscherping en versnelling van het klimaatbeleid, zodat de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met ten minste 55% is verminderd.

De uitstoot van de Nederlandse economie is dit jaar hard gedaald. Ten opzichte van vorig jaar is de uitstoot met gemiddeld 10 procent gedaald in de eerste helft van dit jaar. Dit betekent dat het er naar uitziet dat de doelstelling die voortkomt uit het Urgendavonnis - 25 procent broeikasgasreductie ten opzichte van 1990 - dit jaar wordt behaald.

Het kabinet heeft vandaag tevens bekend gemaakt dat het per koninklijk besluit een wetenschappelijke klimaatraad instelt die het klimaatbeleid gaat beoordelen en erover adviseert. Met dit besluit kan op korte termijn en door middel van een open sollicitatieprocedure worden gestart met het werven van de voorzitter.

NOS-programma over de staat van het klimaat

Een jaar na de klimaattop van Glasgow en kort voor die in het Egyptische Sharm El-Sheikh maakt de NOS een programma rond de vraag:  Wat is er op dit moment aan de hand met het klimaat. Hoe erg is het nu echt als het gaat over klimaatverandering? Met deskundigen, reportages uit binnen- en buitenland en augmented reality in de studio wordt gezocht naar antwoorden. De presentatie is in handen van Saïda Maggé. Zij wordt terzijde gestaan door NOS-weerman Peter Kuipers Munneke.

Het NOS-programma maakt deel uit van de Klimaatweek bij de NPO. Op de dag van uitzending is het precies een jaar geleden dat in Glasgow internationale afspraken werden gemaakt over het tegengaan van de klimaatverandering en over hoe de mensheid zich aan klimaatverandering kan aanpassen. Bij de komende top in Sharm El-Sheikh wordt bekeken wat daarvan terecht is gekomen.
 
Het aanpakken van de klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen van deze tijd, maar wat kun je daar als burger mee? NOS De Staat van het Klimaat zoekt met behulp van toponderzoekers in de studio naar de feiten en de opties. Die worden inzichtelijk gemaakt met reportages uit binnen- en buitenland (o.a. India en Italië) en met virtuele presentaties waardoor de studio verandert in een ijszee, een brandend bos, een moeraslandschap of een gebied dat getroffen is door een overstroming.

NOS De Staat van het Klimaat
Dinsdag 1 november, 20.33-21.24 uur, NPO 1