De Kiesmannen lanceren Woonkieskompas én Klimaat- en EnergieKieskompas

Op 30 september van 16.00 tot 17.00 uur presenteren De Kiesmannen het Woonkieskompas en het Klimaat- en EnergieKieskompas tijdens hun Grote Verkiezingsshow op De Haagse Hogeschool. 30 september kan heel Nederland de kieskompassen invullen. De Kiesmannen nemen studenten die voor het eerst mogen stemmen mee in belangrijke thema’s als wonen en klimaat. Door 27 stellingen in te vullen, komen kiezers erachter hoe hun eigen meningen zich verhouden tot de standpunten van politieke partijen. De kieskompassen geven geen stemadvies, maar helpen meningen te vormen en geven mensen inzicht in hun positie in het politieke landschap op deze thema’s.

De stellingen in het Woonkieskompas gaan over allerlei onderwerpen uit het woonbeleid. Wat vinden mensen van de huurverhogingen? Hoeveel sociale huurwoningen of koopwoningen moeten er gebouwd worden? Hoe kijkt men aan tegen het al dan niet aanpassen van de hypotheekrenteaftrek? Krijgen nieuwe huizen voorrang bij aansluiting op het energienet? Moeten huiseigenaren die woningen leeg laten staan daarvoor een boete krijgen?

De stellingen van het Klimaat- en EnergieKieskompas gaan over diverse aspecten van de energietransitie en het klimaatbeleid. Wat is energieonafhankelijkheid ons waard? Hoe kijken partijen aan tegen een betaalbare energierekening voor burgers en bedrijven? Welke vormen van duurzame opwek zitten in onze toekomstige energiemix? Hoeveel dwang mag de overheid uitoefenen?

Na het invullen van de stellingen ziet de kiezer waar hij of zij staat ten opzichte van de politieke partijen die nu al in de Kamer zitten of op minstens één zetel gepeild worden. Alle posities van de politieke partijen zijn gecheckt aan de hand van officiële partijdocumenten en/of standpunten. De stemhulpen zijn ontwikkeld door Kieskompas, een onafhankelijk onderzoeksinstituut, met een wetenschappelijke achtergrond. 

Olof van der Gaag, voorzitter Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE): “Zeker sinds de Oekraïnecrisis gebeurt er ontzettend veel rond energie, waar burgers en bedrijven veel van merken. Politieke keuzes rond energieonafhankelijkheid, betaalbaarheid en vergroening van de economie hebben een grote impact op ons dagelijks leven.” Het Klimaat- en EnergieKieskompas is een initiatief van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), Energie-Nederland, Gasunie, Element NL, Netbeheer Nederland en het Nationaal Klimaat Platform.

Het Woonkieskompas is een initiatief van woningcorporatievereniging Aedes, Vereniging Eigen Huis en de Woonbond. Cindy Kremer, Algemeen Directeur Vereniging Eigen Huis zegt namens de drie partijen: “Het aanpakken van de wooncrisis beloven alle politieke partijen. En allemaal willen ze veel woningen bouwen, dat doel staat niet echt ter discussie. Maar de manier om daar te komen verschilt van partij tot partij. Welke woningen moeten we bouwen, op welke plekken bouwen we die, en hoe financieren we bouw en infrastructuur? Wie wonen een belangrijk thema vindt, vult het Woonkieskompas in om uit te vinden welke partijen het meest aansluiten bij eigen prioriteiten.”

De Kiesmannen maken meeslepende lesprogramma’s en theatershows om mensen te activeren rondom maatschappelijke thema’s. Rond verkiezingen lanceren ze grote producties om jongeren naar de stembus te trekken.

Intentieverklaring voor vergroening Tata Steel getekend

De Nederlandse staat, de provincie Noord-Holland en Tata Steel werken samen toe naar de verduurzaming van de staalproductie in IJmuiden. Dat is maandag vastgelegd in een Joint Letter of Intent (JLoI). Het doel is om de leefomgeving van omwonenden fors te verbeteren, gezondheidsrisico’s te verkleinen en de CO2-uitstoot verregaand te verminderen, schrijven demissionair minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) en demissionair staatssecretaris Thierry Aartsen (Openbaar Vervoer en Milieu) aan de Tweede Kamer.

De Joint Letter of Intent is een overeenkomst tussen Tata Steel Nederland, het moederbedrijf Tata Steel Limited, de Nederlandse staat, de provincie Noord-Holland en bevat inspanningsverplichtingen om te komen tot een bindende maatwerkafspraak, voor de transitie naar groenere, schonere en meer circulaire staalproductie in de IJmond. De ondertekening is een belangrijke tussenstap naar bindende maatwerkafspraken over het vergroenen en schoner maken van het productieproces. 

Om het productieproces te verduurzamen is het plan dat Tata Steel één van de twee op kolen gebaseerde fabrieken vervangt door moderne, schonere installaties die op aardgas gaan draaien. Het plan omvat ook  CCS (CO2 -opslag) en het vervangen van aardgas door biomethaan en/of groene waterstof. Dit leidt dit tot een uitstootreductie van circa 5,4 Mton CO2 per jaar; en kan oplopen tot circa 7,2 megaton CO2. Deze reductie is qua omvang ongeveer gelijk aan 5 procent van de totale Nederlandse uitstoot. 

Met de nieuwe fabriek wordt ook een flinke stap gezet in de reductie van de uitstoot van schadelijke stoffen, fijnstof, stikstof en geluidshinder, waardoor gezondheidsrisico’s voor omwonenden fors verkleind worden. Zo  worden er tussen 2027 en 2029 windschermen en een aantal overkappingen gebouwd bij de grondstofvelden. Hierdoor wordt de voornaamste bron van gezondheidsrisico’s, fijnstof, in totaal met bijna 35 procent gereduceerd. Daarnaast wordt 68 procent minder lood uitgestoten en 44 procent minder stikstof.

Demissionair minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei): “De ondertekening van deze intentieverklaring is goed nieuws en een stap in de goede richting. Het behoud van grote bedrijven zoals staalfabrikant Tata Steel is belangrijk. Want zo kunnen we als Nederland op eigen benen blijven staan en worden we in deze snel veranderende wereld minder afhankelijk van het buitenland. Daarom is onze maatwerkaanpak belangrijk. Zware industrie die verduurzaamt en oog heeft voor de leefomgeving, heeft in Nederland toekomst.”

Demissionair staatssecretaris Thierry Aartsen (Openbaar Vervoer en Milieu):”Met deze ondertekening zetten we een belangrijke stap richting een gezonde, schonere en veilige leefomgeving voor de mensen die nabij Tata wonen. Hiermee brengen we concrete verbeteringen voor de gezondheid en leefbaarheid dichterbij. Ik ben blij dat we hen met deze stap meer duidelijkheid kunnen bieden over een gezondere en schonere toekomst van Tata Steel. We brengen de gezondheidsrisico’s voor omwonenden omlaag terwijl het bedrijf op een verantwoorde manier staal kan blijven maken in de IJmond.”

De overeenkomst tussen de Nederlandse staat en Tata Steel is onderdeel van de maatwerkaanpak waarbij de Rijksoverheid bedrijven ondersteunt bij verduurzaming en vermindering van de impact op de leefomgeving. De afgelopen maanden zijn de plannen van Tata Steel door deskundigen getoetst op onder andere de haalbaarheid en zijn onderhandelingen gevoerd over mogelijke ondersteuning vanuit de staat. De totale investering bedraagt tussen de 4 - 6,5 miljard euro. De staat is voornemens hier maximaal 2 miljard euro aan bij te dragen. Tata Steel is verantwoordelijk voor het overige deel van de investering. De steun van de staat wordt pas verstrekt na het sluiten van een definitieve maatwerkafspraak.

De concept-JLoI is ter advies voorgelegd aan de Adviescommissie Maatwerkafspraken Verduurzaming Industrie (AMVI). Vanwege het feit dat de maatwerkafspraak met Tata Steel één integrale afspraak is om de gezondheid te verbeteren én CO2 te reduceren, is de Expertgroep Gezondheid IJmond (de “Expertgroep”) uitgenodigd door de AMVI om gezamenlijk tot één integraal advies te komen. Het advies van de AMVI en de Expertgroep is meegenomen in de Joint Letter of Intent. Ook is met de Europese Commissie gesproken over de eventuele staatssteun.

Er zal op korte termijn een publieke consultatie starten op basis van de JLoI. De reacties daarop zullen de komende periode worden meegenomen in de uitwerking in de bindende maatwerkafspraak.

Nederland stopt financiering van Global Center on Adaptation

Nederland trekt de stekker uit de geldkraan voor het prestigieuze, maar omstreden, Global Center on Adaptation (GCA) in Rotterdam. Na dit jaar wordt de financiering stopgezet. Acht jaar geleden werd dit centrum met hoge verwachtingen binnengehaald als internationale organisatie die landen helpt zich aan te passen aan klimaatverandering. In de praktijk was het GCA vooral actief in Afrika. 

Donorlanden als het Verenigd Koninkrijk trekken zich eveneens terug. En binnen grote geldschieters zoals de Gates Foundation rijzen de vraagtekens over voortzetting van steun. Nederland plus deze grote donoren waren goed voor ongeveer de helft van de jaarlijkse bijdragen aan het GCA. 

Het GCA heeft in Nederland en daarbuiten te maken gehad met kritiek, vooral vanwege de nauwe banden van directeur Patrick Verkooijen met de Keniaanse president Ruto. Tijdens een staatsbezoek van het koninklijk paar sprak Verkooijen lovende woorden over Ruto, iets dat intern grote irritatie wekte.  

Ook speelt de kwestie van Verkooijen’s dubbelfunctie: hij werd bestuurder aan de Universiteit van Nairobi, terwijl het GCA juist die universiteit opdrachten gaf. Er zijn zorgen over mogelijke belangenverstrengeling. Verkooijen zegt dat alles volgens de regels verliep. 

Met het stoppen van de Nederlandse subsidies dreigt het GCA te verhuizen naar Nairobi, Kenia. De organisatie stelt dat zonder hernieuwde steun uit Nederland het kantoor in Rotterdam zal sluiten en alle activiteiten verplaatst zullen worden. 

De Nederlandse ministeries van Infrastructuur & Waterstaat en Buitenlandse Zaken laten weten dat lopende projecten uit het GCA dit jaar aflopen en om bezuinigingsredenen niet verlengd worden. Ze geven aan dat de organisatie “officieel geen overwegende reden” hebben om in dit besluit de controverse rondom GCA mee te wegen, al spelen achter de schermen spanningen. 

Rotterdam, dat ooit de huisvesting won, deed voor het GCA grote investeringen, waaronder de bouw van een drijvend kantoorpand in Katendrecht. De stad was beloofd dat het pand beschikbaar zou zijn tot 2030. Met de mogelijke verhuizing ziet de gemeente een deel van die investering mogelijk verloren gaan.  

Rechters wereldwijd voorzichtig met wetenschappelijk bewijs in klimaatprocedures tegen overheden

In klimaatrechtszaken die overheidsfalen aanvechten zijn rechters vaak terughoudend in het gebruiken van wetenschappelijk bewijs, om te voorkomen dat ze hun rol overschrijden. Dat is een centrale bevinding in het proefschrift 'Courts, science, and climate justice' van Juliana de Augustinis, dat zij op 1 oktober 2025 verdedigt aan de Universiteit van Tilburg. Het onderzoek van De Augustinis stelt de aanname ter discussie dat rechters zich steeds activistischer zouden opstellen.

Hoe beïnvloeden empirische gegevens en wetenschappelijk bewijs over klimaatverandering de rechterlijke besluitvorming in klimaatrechtszaken tegen het overheidsbeleid? Juliana de Augustinis beantwoordde deze vraag door 49 klimaatzaken over emissiereducties in 14 landen wereldwijd tussen 2015 en 2022 te analyseren, waaronder Nederland. Met behulp van inhoudelijke analyse, statistische analyse en diepgaand onderzoek naar rechterlijke redeneringen, levert haar onderzoek drie belangrijke inzichten op:

Rechters verwezen veel minder vaak naar wetenschappelijke inzichten dan verwacht, niet omdat zij twijfelden aan de betrouwbaarheid ervan, maar omdat zij bezorgd waren hun rol ten opzichte van wetgevers en overheden te overschrijden. Dit toont aan dat rechtbanken geen activistische ‘juristocratieën’ zijn die het klimaatbeleid overnemen — zoals critici beweren — maar instellingen die behoedzaam omgaan met hun bevoegdheden. Het onderzoek ondermijnt de aanname dat rechtbanken sinds de beroemde Urgenda-uitspraak in Nederland, waarin een rechter de overheid voor het eerst verplichtte haar broeikasgasuitstoot tot een specifiek niveau en binnen een bepaalde termijn te reduceren, steeds activistischer zouden optreden.

Toch bleek uit het onderzoek dat wanneer rechters wél wetenschappelijk bewijs betrokken bij hun oordeel — met name in Noord-Amerika — eisers aanzienlijk meer kans hadden op succes. In de relatief schaarse gevallen waarin rechtbanken emissiereducties oplegden, stond wetenschappelijk bewijs over reductieroutes vrijwel altijd centraal.

Om in de toekomst beter gebruik te maken van wetenschappelijk bewijs in klimaatrechtszaken, hebben rechtbanken mogelijk nieuwe strategieën nodig ter bescherming van de scheiding der machten. De Augustinis stelt het opleggen van structurele samenwerking tussen rechtbanken en overheden voor, waarbij rechtbanken bijvoorbeeld bepalen dat klimaatplannen in overeenstemming moeten zijn met een maximale opwarming van 1,5 °C, de meest recente bevindingen van het IPCC en internationale verplichtingen, en dat overheden in overleg met experts en belanghebbenden gedetailleerde maatregelen moeten ontwerpen die onder rechterlijk toezicht op de uitvoering staan.

Volgens De Augustinis is het begrijpen van de spanningen rondom de scheiding der machten essentieel voor rechtbanken om effectiever bij te kunnen dragen aan klimaatrechtvaardigheid — zeker sinds de Klimaatoma’s-uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in april 2024. Daarin werd bepaald dat overheden hun klimaatdoelstellingen moeten baseren op de best beschikbare wetenschap.

RIVM publiceert verdiepend onderzoek naar onzekerheden in stikstofdepositiemodel

Het RIVM deed twee onderzoeken naar hoe onzeker de berekeningen zijn van stikstofdepositie door één bron, bijvoorbeeld een stal, fabriek of autoweg. Deze onderzoeken bevestigen de eerdere schattingen van onzekerheden in het Nederlandse stikstofdepositiemodel OPS (Operationele Prioritaire Stoffen). Ook blijkt dat de  onzekerheden overeenkomen met vergelijkbare (internationale) rekenmodellen. De resultaten, en wat dit betekent voor het gebruik van OPS in beleid, zijn samengevat in een kennisnotitie. Het RIVM adviseert om expliciet rekening te houden met onzekerheden in de onderbouwing van besluiten, bijvoorbeeld bij toestemmingsverlening.  

OPS (Operationele Prioritaire Stoffen) wordt onder andere gebruikt in AERIUS Calculator om te berekenen hoeveel een specifieke activiteit bijdraagt aan de stikstofdepositie op natuurgebieden. Het is belangrijk om inzicht te hebben in de onzekerheden, omdat deze berekeningen een rol kunnen spelen bij vergunningverlening.

Om onzekerheden te bepalen worden berekeningen vaak getoetst aan metingen. Maar het meten van de stikstofdepositie van één specifieke bron is ingewikkeld. De depositie op één plek bestaat bijna altijd uit bijdragen van meerdere bronnen. Daarom is in deze onderzoeken gekozen voor een andere aanpak. Een onderzoek vergelijkt het OPS-model met vergelijkbare stikstofdepositiemodellen. Het andere onderzoek bevat een gevoeligheidsanalyse van onderdelen in OPS.

De onderzoeken bevestigen eerdere schattingen, en brengen de onzekerheden in de OPS-berekeningen beter in beeld. De onzekerheid verschilt per bron en afstand. Er is dus niet een getal voor de onzekerheidsmarge van een individuele bron. Een nieuw inzicht uit de gevoeligheidsanalyse is dat de onzekerheid niet per se toeneemt met de afstand tot de bron.

Een belangrijk onderdeel van OPS is de snelheid waarmee stikstof uit de lucht op de bodem terechtkomt. Dit heet de droge depositiesnelheid. Deze snelheid is lastig te meten en blijkt uit de gevoeligheidsanalyse een belangrijke bron van onzekerheid. Het Nationaal Kennisprogramma Stikstof (NKS) onderzoekt hoe de berekening van de droge depositie verbeterd kan worden. 

Onzekerheid in modelberekeningen is onvermijdelijk. De uitkomst is altijd afhankelijk van invoergegevens, aannames en natuurlijke variatie. Maar dat betekent niet dat een berekening willekeurig is, of onbetrouwbaar. De berekeningen zijn namelijk altijd herhaalbaar en gebaseerd op natuurkundige principes. 

De onzekerheden zijn geen reden om de resultaten niet te gebruiken. Uit eerdere onderzoeken bleek dat OPS geschikt is voor landelijke monitoring en trendanalyses. De onzekerheidsmarge is in deze berekeningen 30 procent. Voor de berekening van de bijdrage van een individuele bron zijn de marges groter, maar de uitkomst is de meest waarschijnlijke waarde op basis van actuele wetenschappelijke kennis en cijfers. Het is belangrijk om te onderkennen dat onzekerheden niet volledig kunnen worden weggenomen. Het RIVM adviseert daarom hier expliciet rekening mee te houden in de onderbouwing van besluiten, zowel voor OPS als voor de toepassing in de AERIUS Calculator voor toestemmingverlening. 

OM eist €20 miljoen boete van NAM in strafzaak over gevaarlijke stoffen

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft tegen de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) een boete van 20 miljoen euro geëist. Het bedrijf zou tussen 2010 en 2022 grote hoeveelheden verontreinigd afvalwater en andere gevaarlijke stoffen hebben geïnjecteerd in lege gasvelden bij Borgsweer (Groningen), zonder de noodzakelijke vergunningen.

Afvalwater dat vrijkomt bij de verwerking van gas uit de Noordzee werd zonder geldige vergunning diep onder de grond geïnjecteerd. Volgens het OM behaalde NAM hierdoor ruim 5 miljoen euro voordeel omdat gevaarlijke stoffen verkeerd gecodeerd of verwerkt werden; dit bedrag wordt nu teruggevorderd.

Een onafhankelijk milieuadviesbureau, STAB, bevestigt in grote lijnen de beschuldigingen van het OM: veel activiteiten vonden plaats zonder de juiste vergunningen. Echter, bij enkele stoffen was er wel degelijk een vergunning van toepassing — of betrof het niet-gevaarlijke stoffen. Alle partijen—including OM, NAM en STAB—zijn het erover eens dat het injecteren geen direct gevaar opleverde voor mens of milieu. Volgens het OM draait het echter vooral om transparantie en correcte naleving van de regelgeving, ongeacht daadwerkelijke milieuschade.

NAM-directeur Noord-Nederland Martijn Kleverlaan erkende in de rechtbank dat er administratieve fouten zijn gemaakt en sprak hierover zijn schaamte uit. Tegelijkertijd ontkende hij dat alle stofstromen als gevaarlijk beschouwd moeten worden, en stelde dat in sommige gevallen wel degelijk vergunningen op orde waren.

Definitieve bestemming voor radioactief afval in Dessel

Op het terrein van NIRAS in Dessel komt een bovengrondse berging voor 70.000 vaten met laag- en middelradioactief afval. De vaten zullen daar minstens 300 jaar veilig worden bewaard. Premier Bart De Wever (N-VA) legde vandaag de eerste steen van het project.

Sinds de jaren 80 werden al zo’n 50.000 vaten tijdelijk opgeslagen in vier betonnen bunkers in Dessel. Elk jaar komen er ongeveer duizend bij. De beslissing over een definitieve oplossing liet bijna een halve eeuw op zich wachten.

Het gaat niet om de sterkste nucleaire restanten zoals gebruikte splijtstaven, maar om minder gevaarlijk materiaal dat relatief snel zijn radioactiviteit verliest. Na drie eeuwen is de straling ervan vergelijkbaar met natuurlijke achtergrondstraling. Denk aan beschermkledij, handschoenen en spuiten uit ziekenhuizen, of onderdelen van kerncentrales.

Voor de berging wordt het afval eerst zo compact mogelijk gemaakt. Brandbaar materiaal wordt verbrand, de as geperst en samengeperst tot een soort “pannenkoek”. Ook metalen onderdelen ondergaan een gelijkaardige behandeling. Alles komt terecht in herkenbare zwarte vaten, opgevuld met mortel.

De huidige oplossing moet ook een pijnlijke praktijk uit het verleden definitief achter zich laten: tussen de jaren 60 en 1982 dumpte België ruim 55.000 vaten radioactief afval in de Atlantische Oceaan.

Recycling aluminium verpakkingen fors toegenomen

Recycling Aluminium Verpakkingen Nederland (RAVN) is tevreden met het nieuwe recyclingresultaat voor aluminium verpakkingen, zoals bekendgemaakt door Verpact, de organisatie die verantwoordelijk is voor de inzameling en recycling van alle verpakkingen in Nederland. Met een forse toename van het recyclingpercentage, van 69 procent in 2023 naar 84 procent in 2024, komt de recycling van aluminiumverpakkingen steeds dichter bij een volledig gesloten kringloop. Ondanks de positieve stijging ziet RAVN nog genoeg ruimte voor verbetering, vooral voor de kwaliteit van het recyclaat en het behalen van de inzamelingsdoelstelling voor de blikjes via statiegeld.

Volgens RAVN-directeur Maarten Labberton gaan er nog te veel aluminium verpakkingen naar verbranding, waardoor er vooral bij de kleine en dunne folie-verpakkingen materiaal- en kwaliteitsverlies optreedt. “Het bovenste laagje wordt aangetast door oxidatie waardoor niet al het aluminium teruggewonnen kan worden uit de bodemassen van de verbrandingsovens,” legt Labberton uit. Door aluminium spuitbussen, schaaltjes en folie in te zamelen via PMD in combinatie met bronscheiding blijven de verpakkingen intact en kunnen ze volledig worden gerecycled. Ook nascheiding van restafval levert goede resultaten op. Labberton: “Bijna al het aluminium kan worden teruggewonnen, waarbij vaak nabehandeling met pyrolyse nodig is om de resterende kunststof- en papiervervuiling te verwijderen. Het resultaat is een schone aluminiumfractie die direct de smeltoven in kan voor recycling in nieuwe aluminium producten. Daarmee besparen we veel energie en grondstoffen”. RAVN pleit daarom voor een landelijke, eenduidige aanpak zodat consumenten precies weten wat wel en niet mag worden ingezameld.

RAVN is blij met de verduidelijking die binnenkort wordt doorgevoerd voor koffiecapsules: vanaf januari 2026 mogen deze ook bij het PMD-afval worden weggegooid. Dankzij zogenoemde ‘eddy current separators’ (magneten die aluminium aantrekken) kunnen aluminium blikjes uit de PMD-stroom worden gehaald en volledig worden gerecycled. Volgens Maarten Labberton is dit een belangrijke stap, maar kan er nog meer winst worden geboekt. Daarom roept hij Verpact en gemeenten op om de PMD-stroom verder uit te breiden met andere kleine fracties, zoals theelichtjes en huishoudfolie.

Uit de nieuwe recyclingresultaten blijkt dat het wettelijke vereiste inzamelingspercentage van 90 procent voor blikjes nog niet is behaald. RAVN dringt daarom aan op forse uitbreiding van het aantal inzamelpunten met inleverapparaten. De organisatie benadrukt dat er diverse op maat gemaakte ‘reverse vending machines’ (RVM’s) op de markt zijn, die geschikt zijn voor kleinere ‘on-the-go’ inzamelpunten zoals op stations, benzinestations en bioscopen en grotere ‘bulk’ apparaten waarbij de consument in een keer een hele lading blikjes en flesjes kwijt kan.

Schonere lucht in 2024 in IJmond, Haarlemmermeer en Havengebied Amsterdam

In 2024 was de lucht in de IJmond, Haarlemmermeer en Havengebied Amsterdam schoner dan het jaar ervoor. Dit blijkt uit de datarapporten luchtkwaliteit 2024 die zijn opgesteld in opdracht van de provincie Noord-Holland.

De provincie rapporteert 1 keer per jaar over de luchtkwaliteit in deze 3 regio’s, als aanvulling op het landelijke luchtmeetnet van het RIVM.

Er wordt in de rapportages onder andere gekeken naar fijnstof, stikstofdioxide, PAK’s (een groep organische stoffen die ontstaat door onvolledige verbranding, en zware metalen. Dit kan gaan om bijvoorbeeld verbranding door zowel houtstook, verkeer als industrie.   

Gedeputeerde Jeroen Olthof (Gezonde Leefomgeving) stelt dat de meerjarige trend laat zien dat de luchtkwaliteit verbetert, maar dat dit niet betekent dat er geen werk meer is te doen.  

‘De luchtkwaliteit is in 2024 weer binnen de normen gebleven, maar het is bekend dat ook de huidige luchtkwaliteit zorgt voor gezondheidsschade. Daarnaast heeft het in 2024 veel geregend. Daardoor verbetert de luchtkwaliteit. De invloed van de industrie en haven op de luchtkwaliteit blijven groot en tonen geen dalende trend.  Daarom blijft de provincie zich inzetten voor verdere verbetering van de luchtkwaliteit.’ 
 
De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) heeft de datarapportages van uitleg voorzien. Dit document (pdf) bevat nadere informatie over de verschillende regio’s, de invloed van regionale bronnen en de gemeten stoffen.

Gedeputeerde Staten van Noord-Holland hebben Provinciale Staten via deze brief (pdf) geïnformeerd over de luchtmetingen.  

De resultaten van de luchtkwaliteit in 2024 in de IJmond worden ook besproken met de deelnemers van het platform Hollandse Luchten. Dit zijn inwoners van Noord-Holland die zelf luchtmetingen verrichten met apparatuur die zij van de provincie hebben gekregen. 

Stagnatie in behalen klimaatdoelen; klimaatbestendige keuzes nodig

De kans is heel erg klein dat het wettelijk doel van 55% CO2-emissiereductie in 2030 ten opzichte van 1990 wordt gehaald. De cijfers laten zien dat er, ook bezien in relatie tot de ramingen in de voorgaande jaren, nauwelijks vooruitgang is geboekt om dichter bij het halen van de klimaatdoelstellingen voor 2030 te komen. Het is van groot belang dat er op tijd duidelijke, klimaatbestendige keuzes worden gemaakt. Dit staat in de beschouwing van de Afdeling advisering van de Raad van State over de concept-Klimaat- en Energienota 2025 van het kabinet.
 
De stagnatie rond het behalen van de klimaatdoelen betekent in feite dat er achteruitgang is. Er moeten daardoor in de toekomst grotere stappen worden gezet om de klimaatdoelen alsnog te kunnen halen. Het kabinet lijkt met de keuzes in de concept-Klimaat- en Energienota de problemen vooral meer in de tijd vooruit te schuiven, zonder dat wordt ingegaan op wat dit betekent voor het behalen van de klimaatdoelen en de betaalbaarheid van de verduurzamingsopgaven in de toekomst. Volgens de Afdeling advisering past temporiseren niet bij de noodzaak van het nú voeren van consistent en voorspelbaar beleid om de klimaatdoelen te halen.

Het kabinet wil een omslag maken naar een economie die is gericht op groene groei. Daarvoor is het van groot belang dat er op tijd duidelijke, klimaatbestendige keuzes worden gemaakt. Dit geldt voor de korte, de middellange én de langere termijn. Daarnaast is het belangrijk een sociaaleconomische structuuranalyse uit te voeren, met een nadruk op de ruimtelijke dimensies van het klimaatbeleid.

Volgens de Afdeling advisering zou in het klimaatbeleid nadrukkelijker onderscheid moeten worden gemaakt tussen verschillende vormen van bedrijvigheid. Aan de ene kant gaat het dan om bedrijvigheid die noodzakelijk is voor het versterken van het groeivermogen en het ontwikkelen van duurzame concurrerende industrie. Aan de andere kant gaat het om activiteiten waarvoor dat niet of in mindere mate geldt. Investeringen en aandacht zouden primair moeten worden gericht op de kansrijke, innovatieve bedrijvigheid, die over voldoende fysieke ruimte moet kunnen beschikken en waarvoor voldoende mensen en middelen beschikbaar moeten zijn.

Meer in het algemeen is het volgens de Afdeling advisering zaak om in het klimaat- en energiebeleid in te spelen op belemmerende factoren. Naast de aanpak van de netcongestie is het van belang om ook aan andere maatregelen te werken om de problematiek van de schaarste aan middelen, mensen en materialen zo goed mogelijk het hoofd te bieden. Innovatie kan daarbij helpen. Daarnaast is het belangrijk om besparingsmogelijkheden optimaal te benutten en om in te zetten op gedragsverandering van producenten, consumenten en overheden. Ook een slimmere benutting van het elektriciteitsnet verdient daarbij de aandacht.
 
De Afdeling advisering toetst ieder jaar het klimaatbeleid van de kabinet en schrijft daar een beschouwing over. Hiervoor maakt de Afdeling advisering gebruik van een toetsingskader. Dit doet zij sinds de invoering van de Klimaatwet in 2019. Alle beschouwingen zijn terug te vinden op de website van de Raad van State. Dit jaar zijn de klimaatnota en de energienota voor het eerst geïntegreerd in één nota.

Einde bestrijding Aziatische hoornaar door Provincie Zeeland in zicht

De Provincie Zeeland stopt binnen enkele weken met het bestrijden van nesten van de Aziatische hoornaar. Het budget voor 2025 raakt uitgeput, terwijl het aantal meldingen explosief blijft stijgen.

In 2024 werden er zo’n 300 nesten gemeld. Dit jaar staat de teller begin september al op 1213 nesten. De verwachting is dat dit aantal de komende maanden nog verder stijgt. Deze groei maakt duidelijk dat de Aziatische hoornaar zich blijvend in Zeeland heeft gevestigd. Uitroeiing is volgens deskundigen niet langer haalbaar.

Om die reden besloot de Provincie Zeeland vorig jaar tot een gefaseerde afbouw van haar inzet. Eerder besloten Frankrijk en België al om hun beleid om te zetten van bestrijden naar beheersen. Simpelweg omdat de groei niet te stoppen viel.

In 2024 heeft de Provincie Zeeland desondanks het budget verdubbeld ten opzichte van het jaar ervoor om nog een stevige slag te maken. Tegelijk is toen ook bepaald dat voor dit jaar (2025) het budget werd gehalveerd en voor 2026 een laatste afbouw volgt.

De provincie heeft er alles aan gedaan om zo lang mogelijk de bestrijding gaande te houden. In 2024 werd het budget verdubbeld ten opzichte van het jaar daarvoor om nog een stevige slag te maken. Voor 2025 werd het budget gehalveerd, met het vooruitzicht dat in 2026 een laatste afbouw zou volgen.

Daarnaast is dit jaar extra geld vrijgemaakt: het restbedrag van 2024 én het maximaal toegestane meerwerk binnen de aanbesteding zijn toegevoegd aan het budget. Daarmee is er nu nog eens 150.000 euro extra beschikbaar voor bestrijding. Dankzij deze inzet kan de bestrijding iets langer doorgaan, maar ook dit bedrag zal, gelet op de toename in zomernesten, binnen afzienbare termijn zijn uitgeput.

ESA en NSO helpen Nederlands bedrijf CO₂-uitstoot wereldwijd te meten

De Europese Ruimtevaartorganisatie ESA en Netherlands Space Office (NSO) gaan het Nederlandse deeptechbedrijf Caeli ondersteunen om via satellietgegevens wereldwijd de CO2-uitstoot van overheden, bedrijven en financiële instellingen te meten en in kaart te brengen.

Caeli heeft via het NSO van de ESA een substantiële financiering gekregen voor de verdere ontwikkeling van het project Carbon Eye. Dat maakt het mogelijk om via een combinatie van satellietgegevens en door Caeli ontwikkelde AI-technologie de CO₂-uitstoot per locatie op frequente basis inzichtelijk te maken. Dat kan gaan om de emissies van chemische bedrijven, raffinaderijen, staalbedrijven en andere industriële locaties, maar ook van grootschalige landbouw of melkveehouderijen. Met behulp van Carbon Eye kunnen bedrijven, overheden en organisaties hun emissies inzichtelijk maken en die gegevens gebruiken voor EU-richtlijnen als de CSRD, voor CO2-heffingen, voor eigen ESG- en risicoanalyses of voor klimaatrapportages.

Carbon Eye bouwt voort op de Air Quality Monitor (AQM), die Caeli eerder ontwikkelde en die al wordt toegepast door verschillende steden als Deventer, Kampen, Hilversum, Almere en de hoofdstad van Estland. Tallinn. Ook regeringen zoals die van Curaçao maken gebruik van Caeli’s data voor hun beleidsvorming en monitoring. Waar AQM zich richt op lokale luchtgezondheid en beleidskeuzes van overheden, maakt Carbon Eye het mogelijk om de mondiale uitstoot van broeikasgassen en emissiestromen in beeld te brengen. Beiden zijn gebaseerd op dezelfde technologie. De eerste resultaten van Carbon Eye worden in 2026 verwacht.

Evides ageert tegen lozingsvergunning van 5 kg PFAS door CFS

De provincie Limburg heeft een ontwerpbeschikking ter inzage gelegd die o.a. voorziet in een vergunning voor het jaarlijks lozen van maximaal 5 kg PFAS door CFS B.V., een verwerkingsbedrijf van afvalwater. 

De door CFS aangevraagde PFAS-lozing komt via het riool, de afvalwaterzuivering in Weert en vervolgens via de Zuid-Willemsvaart in de Maas terecht, waaruit o.a. Evides haar drinkwater produceert. De vergunning biedt ruimte om maximaal 5 kg PFAS per jaar te lozen. Dit is meer dan Chemours op jaarbasis loost en het levert daarmee een aanzienlijke bijdrage aan de PFAS-vervuiling in de Maas. Negatieve effecten voor de openbare drinkwatervoorziening zijn niet uit te sluiten, en zijn ook onvoldoende getoetst.

Evides heeft naar aanleiding van dit ontwerpbesluit dan ook haar bezwaren, in de vorm van een zienswijze, ingediend bij de Provincie Limburg. We vinden dat het belang van de duurzame veiligstelling van de openbare drinkwatervoorziening – een dwingende reden van groot openbaar belang (art. 2, tweede lid Drinkwaterwet) – onvoldoende is geborgd in de ontwerpbeschikking en dat het belang van de drinkwatervoorziening onvoldoende meegenomen is in de vergunning en de daaraan verbonden voorschriften. Over 12 weken zal Provincie Limburg de uiteindelijke vergunning publiceren.

Helaas staat de lozing van CFS niet op zichzelf. Vooral via de afvalwaterzuivering belanden vele kilo’s PFAS en andere Zeer Zorgwekkende Stoffen – vaak zonder specifiek vergund te zijn, dus illegaal – in het oppervlaktewater. Het wordt hoog tijd dat de overheid haar zorgplicht serieus neemt en de bronnen beter beschermt. Als direct bij de vervuilingsbron voorkomen wordt dat een lozing plaatsvindt, wordt de hele waterketen ontlast, betaalt de vervuiler, en dienen we tegelijk ook de volksgezondheid, het milieu, de landbouw en de natuur.

'Combinatie van realistische normen én stikstofreductie haalt Nederland van stikstofslot'

 

Sinds 2019 zit Nederland op het stikstofslot. De vergunningverlening voor woningen, bedrijven en infrastructuur ligt stil. Slechts acht agrarische PAS-melders kregen in zes jaar tijd een vergunning. De oorzaak? Oorspronkelijk de PAS-regeling van 2015, maar met name ook de stikstofwet van 2021. Met de inzichten van vandaag zijn de in de wet opgenomen reductiedoelen niet te realiseren. Zegt Lubbert van Dellen van Flynth.

De gevolgen zijn ernstig en stagneren duurzame groei. Bedrijven kunnen niet uitbreiden, diverse woningbouwprojecten vertragen enorm of worden niet gerealiseerd en de aanleg van wegen en vliegvelden ligt stil. De economie hapert, de samenleving stagneert. En de problemen stapelen zich dagelijks op. Het verschil met andere landen wordt groter en groter.

De wet bevat enkele fundamentele fouten die de overheid kent, maar die oplossen is niet gemakkelijk en vergt alle focus.

De oplossing voor het opheffen van het juridisch stikstofslot is tweeledig: pas de wet aan naar realistische, Europese normen én zet een eerste, haalbare stap in stikstofreductie. Die stap hoeft niet groter te zijn dan de stap die de EU eist, maar groot genoeg om weer vergunningen te kunnen verlenen. Met de ene hand de stikstofwet corrigeren, met de andere hand reductie realiseren. Zeker met technologische oplossingen en investeringen in innovatie is nog veel stikstofreductie mogelijk, zonder daarmee krimp van agro-locaties heel dicht bij natuurgebieden uit de weg te gaan.

Als we op dezelfde voet verdergaan, blijft Nederland op slot. Geen nieuwe vergunningen voor bedrijven en bewoners, geen nieuwe woningen, geen economische groei, geen maatschappelijke vooruitgang. Dat is onnodig én onacceptabel en zet Nederland op steeds grotere achterstand in EU-verband.

Belangenorganisaties en Volkswagen bereiken collectieve schikking voor EA189-dieselrijders

Volkswagen Group Diesel Efficiency Stichting (in samenwerking met Consumentenbond), Stichting Car Claim en Stichting Diesel Emissions Justice hebben een akkoord bereikt met Volkswagen over compensatie voor Nederlandse (ex-)eigenaren van auto’s met een EA189-dieselmotor. Dit gaat om dieselauto’s van de merken Volkswagen, Audi, Seat, en Škoda, op de markt gebracht tussen 2008 en 2015. Naar verwachting worden eigenaren van meer dan 100.000 voertuigen met deze schikking gecompenseerd.

Consumenten en bedrijven die in Nederland een nieuwe of gebruikte Volkswagen, Audi, Seat of Škoda met EA189-motor hebben gekocht, hebben recht op een vergoeding die, afhankelijk van het aantal aanmeldingen, kan variëren van zo’n €300 tot €2500. De definitieve hoogte van de vergoeding hangt af van het model auto, het tijdstip waarop de auto is gekocht en de vraag of het de aankoop van een nieuwe of gebruikte auto betrof.

De schikking maakt in Nederland een einde aan de rechtszaken van de 3 belangenorganisaties tegen Volkswagen, de Nederlandse importeur en de dealers over voertuigen met een EA189-motor.

Volkswagen Group Diesel Efficiency Stichting (VGDES) behartigt in samenwerking met de Consumentenbond sinds 2020 de belangen van bezitters van dieselvoertuigen van Volkswagen. In die samenwerking voerden zij sinds 2020 voor 4 individuele consumenten procedures tegen Volkswagen die met deze schikking worden beëindigd. Voorzitter Dick Bouma van VGDES: 'Dit is een goede uitkomst waar de achterban mee wordt geholpen. Iedereen die in het verleden een dieselauto met EA189-motor heeft gekocht kan zich nog aanmelden voor de regeling.'

Ook Stichting Car Claim voorzitter Guido van Woerkom is blij met de schikking: 'Wij hebben hard gestreden voor een faire regeling voor Nederlandse autobezitters. Dat vergde een lange adem, maar het is goed dat partijen nu tot een passende oplossing zijn gekomen.'

Voorzitter Andrew Goodman van Stichting Diesel Emissions Justice zegt over het akkoord: 'Na jaren procederen was de tijd rijp voor schikkingsgesprekken tussen Volkswagen en de 3 belangenorganisaties. Na intensief onderhandelen ligt er nu een redelijke oplossing waar consumenten en ondernemers mee uit de voeten kunnen.'

Een gloednieuw biologisch afbreekbaar plastic, gemaakt door bacteriën, blijkt sterker dan PET

Plastic blijft vaak eeuwen in het milieu achter. Japanse wetenschappers van de Universiteit van Kobe ontwikkelden daarom een bioplastic dat volledig natuurlijk afbreekbaar is én de sterkte van PET overtreft. Ze gebruikten genetisch gemodificeerde E. coli-bacteriën, waardoor glucose wordt omgezet in 2,5-pyridinedicarbonzuur — een biologisch afbreekbare grondstof voor plastic. In het lab produceerden de bacteriën 10,6 gram van deze stof per liter kweek.

Dit nieuwe bioplastic is niet alleen milieuvriendelijk, maar ook sterker dan PET: het verdraagt hogere spanningen en temperaturen, wat het geschikt maakt voor toepassingen variërend van verpakkingen tot componenten in apparatuur  . In tegenstelling tot traditionele plasticproductie, die veel energie en schadelijke chemicaliën vereist, hebben deze bacteriën enkel suiker en voedingsstoffen nodig.

Een uitdaging was de vorming van waterstofperoxide, een stof die bacteriën schade toebrengt. Dat werd opgelost door het toevoegen van natriumpyruvaat, dat de peroxide neutraliseert zonder de productie te verstoren.

Toch zijn er nog hindernissen te overwinnen voordat dit plastic commercieel succesvol kan worden. Schaalvergroting is nodig, de productiekosten moeten omlaag, en het is nog onduidelijk hoe snel en tegen welke kosten het proces in fabrieken kan worden toegepast ten opzichte van bestaande plastics. De volledige studie is gepubliceerd in het tijdschrift Metabolic Engineering.

Attero steunt petitie FNV tegen hogere belasting op restafval

Recycling- en afvalverwerkingsbedrijf Attero vraagt nadrukkelijk aandacht voor de petitie van vakbond FNV tegen de extreme verhoging van de belasting op de verwerking van restafval met €567 miljoen. De petitie, die inmiddels online staat op de website van FNV, wordt binnenkort aangeboden aan de Tweede Kamer. Attero roept iedereen – zowel FNV-leden als niet-leden – op om de petitie te ondertekenen.

Volgens Attero pakt de verhoging van de belasting op restafval verkeerd uit. “De belasting op afvalverwerking is al de hoogste in Europa. De kostprijs van recycling- en afvalverwerking in Nederland stijgt door deze nieuwe heffing extreem waardoor burgers nog meer voor hun afval gaan betalen en het goedkoper wordt om Nederlands afval in het buitenland te laten recyclen en verwerken. Het wordt hierdoor ook moeilijker om onze geplande investeringen in CO2-afvang, meer plastics recycling en warmteleveringen aan warmtenetten door te zetten,” stelt Paul Ganzeboom, CEO van het bedrijf. “De plannen van het Ministerie van I&W om verwerkingscapaciteit in Nederland af te bouwen terwijl we vorig jaar onvoldoende capaciteit hadden om het Nederlands afval zelf in Nederland te kunnen verwerken zijn ook contra-productief. We hopen met Prinsjesdag dat er nieuw eerlijk beleid op tafel komt waarbij onze groene banen en vitale afvalinfrastructuur behouden blijven en wij in staat gesteld worden om onze verduurzamingsplannen door te zetten.”

Attero sluit zich daarom aan bij de oproep van FNV om deze 567 miljoen euro belastingen op afvalverwerking terug te draaien. De Plastic Tafel deed de afgelopen weken al dezelfde oproep. Attero hoopt dat de oproep van de vakbond, samen met die van de vele andere organisaties, bij de Tweede Kamer gehoor vindt.

Elektrisch materieel zorgt voor minder uitstoot in Heerhugowaard

Voor het eerst heeft de aannemerscombinatie Mobilis-Hegeman bij de bouw van de spooronderdoorgang in Heerhugowaard zwaar elektrisch materieel ingezet. Een grote stap in de richting van emissieloos bouwen en een schonere leefomgeving.

“Mobilis-Hegeman maakt hier gebruik van de elektrische Sany SCE800TB-EV kraan,” vertelt Marcel Martens, bouwmanager vanuit ProRail. “Deze wordt sinds april ingezet voor diverse hijswerkzaamheden, waaronder het verplaatsen van wapening en bekistingen.” En dat betaalt zich uit: de kraan behaalt een energieprestatie die vier keer hoger ligt dan conventionele machines. Dat leidt tot een aanzienlijke reductie van CO₂ en stikstofuitstoot.

Jennifer Hoffman plant eigen bos

Trees for All-ambassadeur Jennifer Hoffman gaat haar eigen bos planten en roept zoveel mogelijk mensen op om mee te doen. Vanaf 5 september - International Charity Day en daarmee dé dag om iets goeds te doen - kan iedereen online meeplanten in het Bos van Jennifer. Het doel: 10.000 bomen, waarvan Trees for All de helft in Nederland (Noord-Brabant) plant en de andere helft in Tanzania. “Zo zorgen we hier én daar voor een stabieler klimaat, meer natuur en een leefbare wereld.”

Jennifer Hoffman werd in 2024 ambassadeur van Trees for All, omdat ze zich zorgen maakt om klimaatverandering en het verlies van natuur wereldwijd. “Zonder natuur hebben we geen toekomst. Door bomen te planten zorgen we niet alleen voor meer bos, maar ook voor een leefbare wereld voor onszelf en de volgende generaties, zoals mijn zoontje.”

De actrice voegt nu de daad bij het woord door haar eigen bos te planten. De helft van de 10.000 bomen groeit straks in het Brabantse natuurgebied Het Groene Woud, waar Trees for All bijdraagt aan de uitbreiding van zeldzame leembossen. De andere helft krijgt een plek in het Nguru-gebergte in Tanzania, waar ontbossing de biodiversiteit ernstig bedreigt en Trees for All zich samen met de lokale bevolking inzet voor herbebossing en bosbescherming.

De geplante bomen zorgen straks niet alleen voor CO2-opslag en natuurherstel wereldwijd, maar ook voor een beter leven voor de mensen in Tanzania. Hier ondersteunt Trees for All lokale families bij de overstap naar duurzame landbouw, waardoor zij extra werk, inkomsten en voedsel hebben dankzij de bomen. Jennifer: “Het voelt goed om met een kleine actie als het planten van een boom aan zoiets zinvols bij te dragen. Elke boom maakt een verschil: hier én aan de andere kant van de wereld.”

Trees for All plantte de afgelopen 25 jaar al meer dan 13 miljoen bomen wereldwijd. Als het aan Jennifer ligt, komen er dankzij haar initiatief nog minstens 10.000 bomen bij.

Afvalverwerker Heros strandt op ’onuitvoerbare’ Haagse regels

Heros Sluiskil, de grootste verwerker van bodemas in Nederland, luidt de noodklok. Volgens het Zeeuwse bedrijf dreigt er een afvalcrisis als Den Haag vasthoudt aan het plan om alle bodemas – het restproduct van afvalverbranding – verplicht volledig te wassen.

“Als deze maatregel doorgaat, kunnen wij eind dit jaar niet verder,” stelt directeur Paul Dijkman. “Het is onuitvoerbaar, gevaarlijk voor mens en milieu én economisch onverantwoord. Uiteindelijk draait de burger op voor de kosten.”

Sinds 2000 verwerkt Heros op het terrein van de voormalige cokesfabriek in Sluiskil jaarlijks zo’n 1,3 miljoen ton bodemas. Daarbij worden waardevolle metalen als ijzer, aluminium, koper, maar ook goud en zilver teruggewonnen voor onder meer de auto-industrie. De overblijvende mineralen worden ingezet als alternatief voor zand en grind in de bouw.

Bodemas is het residu dat ontstaat bij de verbranding van huishoudelijk en bedrijfsafval. Heros verwerkt ruim 60 procent van de totale Nederlandse hoeveelheid. Hoewel dit gebeurt volgens de geldende milieuregels, benadrukt Dijkman dat de techniek zijn grenzen kent.

“Het is onmogelijk om alle bodemas volledig schoon te krijgen. Sterker nog: de kwaliteit neemt af doordat het afval dat wij verbranden steeds verandert. Nederlanders zijn kampioen afvalscheiden, en dat beïnvloedt wat er overblijft in de verbrandingsovens. Toch schrijft de overheid volledige reiniging voor, terwijl dat praktisch niet haalbaar is.”

Uitstoot luchtverontreinigende stoffen lager dan norm voor 2030

De uitstoot van luchtverontreinigende stoffen in Nederland voldoet aan Europese milieudoelen. De uitstoot van bijvoorbeeld stikstofoxiden en fijnstof is vorig jaar gedaald tot onder het uitstootplafond dat vanaf 2030 geldt. Dat komt onder andere doordat auto’s steeds schoner zijn. Dat blijkt uit cijfers van het CBS en RIVM/Emissieregistratie.

Luchtverontreinigende stoffen kunnen schadelijk zijn voor de natuur en de gezondheid van mensen. Zo kunnen stikstofoxiden en fijnstof doordringen tot in de kleinste delen van de luchtwegen. Hierdoor kunnen mensen luchtwegklachten en astma-aanvallen krijgen. Langdurige blootstelling aan fijnstof kan ook problemen veroorzaken voor hart en bloedvaten.

Met Europese wetgeving is voor elke luchtverontreinigende stof een maximale uitstoot vastgelegd ten opzichte van 2005. Er moeten sinds 2020 bijvoorbeeld 45 procent minder stikstofoxiden uitgestoten worden dan in 2005. Vanaf 2030 moet de uitstoot van stifstofoxiden 61 procent lager zijn dan in 2005. Voor alle luchtverontreinigende stoffen was de uitstoot in Nederland sinds 2020 lager dan het emissieplafond dat vanaf toen gold. Ook was de uitstoot van elke stof in 2024 lager dan het plafond dat vanaf 2030 geldt.

Sinds 2005 worden er bijna ieder jaar minder stikstofoxiden uitgestoten. Stikstofoxiden komen vooral vrij als er fossiele brandstoffen worden gebruikt, en zitten bijvoorbeeld in uitlaatgassen. De meeste uitstoot van stikstofoxiden komt door vervoer. Deze uitstoot is gedaald omdat personenauto’s en vrachtverkeer aan strengere uitstooteisen moeten voldoen. De daling zet waarschijnlijk door, omdat er steeds meer schonere auto’s en vrachtwagens rijden in Nederland. Zo komen er nog steeds meer volledig elektrische auto’s bij, die geen stikstofdioxiden uitstoten.

'De Maas dringend beschermen tegen lozingen van afvalwater'

Het wil maar niet lukken om meer grip te krijgen op afvalwaterlozingen. Dit blijkt uit het jaarrapport 2024 van RIWA-Maas. De waterkwaliteit van de Maas voldoende beschermen tegen schadelijke stoffen is een basisvoorwaarde voor de productie van drinkwater. Ondanks diverse initiatieven om meer grip op afvalwater te krijgen, moeten drinkwaterbedrijven nog te vaak de inname van Maaswater staken vanwege verontreiniging.

De Maas is een cruciale bron van drinkwater voor ruim 7 miljoen inwoners in Nederland en België. Lozingen van stoffen die niet afbreken, moeilijk te zuiveren zijn en schadelijk zijn voor mens en milieu, zetten de drinkwatervoorziening onder druk. Maarten van der Ploeg, directeur van RIWA-Maas: “Vooral als de rivier weinig water afvoert is de Maas extra kwetsbaar voor lozingen van schadelijke stoffen. Lage rivierafvoeren zullen door het veranderende klimaat naar verwachting vaker en langduriger voorkomen. Juist dan is extra bescherming nodig.” Of deze bescherming adequaat in lozingsvergunningen is opgenomen heeft RIWA-Maas recent laten onderzoeken.

Uit dit onderzoek blijkt dat de methode die Nederland gebruikt om rivierwater tegen lozingen te beschermen in de praktijk niet toereikend is. De methode gaat ervan uit dat een lozing 90% van het jaar aan de milieukwaliteitseisen voor oppervlaktewater voldoet; tijdens lage rivierafvoeren - gedurende 10% van het jaar - hoeft dit dus niet. In de praktijk blijkt echter dat tijdens droge zomers deze lage afvoeren gedurende veel langere perioden optreden. Lozingen kunnen zo een grotere en langdurigere negatieve invloed op de waterkwaliteit hebben dan in de vergunning is voorzien. Vanuit het drinkwater-perspectief is dat absoluut onwenselijk. RIWA roept op tot herziening van deze methode en een gedegen aanscherping van de methode ten aanzien van schadelijke stoffen.

Nederlandse drinkwaterbedrijven: ontwikkel milieunormen voor lithium in oppervlaktewater

De Nederlandse drinkwaterbedrijven die afhankelijk zijn van water uit de Rijn om drinkwater te maken sturen de Europese Commissie een brief waarin zij vragen om een milieukwaliteitsnorm voor lithium in oppervlaktewater. Op steeds meer plaatsen in Europa en ook langs de Rijn wordt lithium gewonnen en verwerkt ten behoeve van de batterijproductie. Dit levert risico’s op voor de waterkwaliteit en daarmee ook voor ons drinkwater.

Het lithium dat in ons Rijnwater wordt aangetroffen komt voornamelijk van bovenstrooms. Zoals de grafiek uit ons jaarrapport 2024 laat zien, is er al enkele jaren sprake van een dalende trend in de hoeveelheid lithium in ons oppervlaktewater. Die daling komt door afnemende mijnbouwactiviteiten in het Rijnstroomgebied. Maar de winning en verwerking van lithium zal de komende jaren flink toenemen voor de productie van batterijen. RIWA-Rijn verwacht dat daardoor de hoeveelheid lithium in ons oppervlaktewater flink zal stijgen en wijst preventief op het belang van het begrenzen van industriële lithiumlozingen in het Rijnwater op basis van een Europese milieukwaliteitsnorm voor lithium in oppervlaktewater.

Volgens het RIVM is er nog geen wetenschappelijk onderbouwde, officiële norm (zoals die bij veel andere metalen zoals zink, koper en chroom bestaan) voor lithiumconcentraties in oppervlaktewater. Het RIVM heeft al wel een indicatieve milieurisicogrens bepaald om een indruk te krijgen op mogelijke gevaren voor het milieu en om regelgeving in ontwikkeling te ondersteunen.

Voor zoet oppervlaktewater heeft het RIVM in 2023 een veilige concentratie van 11 µg/L vastgesteld voor langdurige blootstelling voor planten en dieren. Dit wordt gezien als indicatieve risicogrens. Daarnaast merkt het RIVM op dat, op basis van de beperkte gegevens, de waarde van 11 µg/L ook als veilig voor mensen kan worden beschouwd — bijvoorbeeld bij het eten van vis uit dergelijke wateren — maar dat hiervoor wel aanvullend onderzoek nodig is. Zoals blijkt uit ons jaarrapport 2024 bedraagt de hoeveelheid lithium in de Rijn bij Lobith momenteel al ca. 13 µg/L .

De komende jaren (tot aan 2028) verwacht men in het Rijnstroomgebied 200.000 ton lithiumzouten te winnen, te verwerken en te recyclen. Zo heeft men plannen voor een lithium recycling fabriek in Dormagen die vanaf 2026 30.000 ton lithiumafval zal gaan verwerken, met een verwachte verwerkingsefficiency van 90%. Omdat deze lithiumrecycling een water-gebaseerd proces is, is het te verwachten dat de resterende 10% op het oppervlaktewater zal worden geloosd. Zo kan alleen al de fabriek in Dormagen de lithiumconcentratie in het Rijnwater bij Lobith verhogen met 8 µg/L .

Nederlandse burgers en bedrijven hebben de komende jaren een groeiende behoefte aan drinkwater, dat schoon en betrouwbaar is, maar het produceren daarvan wordt steeds kostbaarder door industriële lozingen in Duitsland. Vorig jaar wees RIWA-Rijn al op het belang van handhaving van industriële PFAS-lozingen in het Rijnwater.