Klimaatobstructie vraagt om een ondernemende, transformatieve overheid

Het wordt steeds duidelijker dat Nederland haar klimaatdoelen niet gaat halen (PBL, 2025). Toch blijft adequaat klimaatbeleid uit. Sterker nog, zo beklemtoont innovatiewetenschapper Joeri Wesseling, het klimaatfonds wordt o.a. gebruikt om de elektriciteitsrekening van de industrie te subsidiëren; er werd afgelopen zomer een motie aangenomen om de CO2-heffing voor de industrie uit het Klimaatakkoord te schrappen wat het klimaatfonds €274 miljoen kost (Rijksfinancien, 2025); en – zo bleek onlangs uit interne stukken van het ministerie van Financiën – gaan er ideeën rond om mogelijke dwangsommen voor het niet halen van de 2030 klimaatdoelen uit het klimaatfonds te betalen  (Argos-VPRO, 2025). 

Tegelijkertijd komt nu in Brazilië de COP30 klimaattop bij elkaar om klimaatdoelen en-beleid aan te scherpen. Althans dat is de bedoeling. De VS trok zich (weer) terug uit het klimaatakkoord, plannen werden te laat ingediend, en de fossiele lobby draait traditiegetrouw weer op volle toeren. 

Een belangrijke factor voor het gebrekkige klimaatbeleid in Nederland en wereldwijd is klimaatobstructie: het opzettelijk vertragen, blokkeren of terugdraaien van beleid dat nodig is om klimaatdoelen te halen. In het recent gepubliceerde boek ‘Climate Obstruction: A Global Assessment’ (gratis te downloaden via CSSN, 2025) onderzocht Wesseling klimaatobstructie, samen met meer dan 100 onderzoekers wereldwijd.

Klimaatobstructie is een wereldwijde miljardenindustrie, hoofdzakelijk gevoed door de fossiele industrie, de transportsector, de zware industrie, en de agrarische industrie.  Terwijl deze bedrijven klimaatbeleid publiekelijk prijzen, verzetten zij zich op minder zichtbare manieren. Zo lobbyen zij via hun brancheverenigingen die pretenderen te spreken namens de gehele industrie, terwijl ze doorgaans het belang van het minst progressieve lid vertegenwoordigen. Naast de industrie, belemmeren ook bepaalde overheden klimaatbeleid, zoals de VS en OPEC-landen, doordat zij internationale klimaattoponderhandelingen vertragen of blokkeren.

In klimaatobstructie worden tal van argumenten gebruikt. Zo was de Nederlandse overheid gegrepen door angst voor het vertrek van de industrie; vragen de echt innovatieve oplossingen nog steeds meer ontwikkelingstijd; zorgt streng beleid ervoor dat de industrie zich elders vestigt en daar nóg meer gaat uitstoten (carbon leakage); moet er eerst infrastructuur komen voordat innovatieve oplossingen uitgerold kunnen worden; zou er geen vraag zijn naar duurzame oplossingen; en kunnen we met fossiele oplossingen toch ook een heel eind komen.

Er zijn tal van klimaatobstructie-strategieën. Bedrijven nemen deel in advies- en beleidsprocessen; ze stellen oud-ambtsdragers aan voor hun politieke netwerk; ze lobbyen voor hardere regels tegen klimaatactivisten; ze financieren protesten tegen klimaatbeleid; en ze spannen rechtszaken aan tegen overheden. Ondertussen werden de belangen van de vervuilende industrieën op de vorige klimaattopen in Dubai en Azerbeidzjan behartigd door duizenden aanwezige lobbyisten (The Guardian, 2023). Zij beïnvloedden zowel de procedures als de inhoud van de onderhandelingen.

Klimaatobstructie wordt aangepakt door transparantie te verhogen, via regulering en onderzoek. Er zijn coalities en informatiecampagnes zoals ‘Beyond Coal’ om desinformatie te weerleggen. Greenwashing is strafbaar geworden onder Europees beleid en Europese regels tegen belangenverstrengeling zijn aangescherpt. Ook zijn er wereldwijd steeds meer klimaatrechtszaken. Het is daarnaast belangrijk dat fossiele lobbyisten geweerd worden op de COP.