Ontbossing Amazone kan onomkeerbaar zijn

De snelheid van ontbossing in de Amazone is groter dan altijd werd gedacht. Daardoor bestaat het risico dat een drempelwaarde wordt bereikt, waarna het ecosysteem onomkeerbaar verandert. En dat kan catastrofale gevolgen hebben voor het mondiale klimaatsysteem, schrijft een VN-panel van vooraanstaande wetenschappers op 27 januari in Science.

Carina Hoorn van de UvA is één van hen. 'De invloed van de mens in de Amazone is inmiddels zo groot dat de natuurlijke processen in een gebied van miljoenen vierkante kilometers geen tijd hebben om te herstellen.'

Ongeveer een zesde van alle biomassa op aarde wordt geproduceerd in de Amazone. Daarmee is het ecosysteem van groot belang voor de opslag van koolstof. Daarnaast is het gebied van ongekende waarde voor de biodiversiteit: de Amazone herbergt 10 procent van alle bekende soorten planten en gewervelde dieren ter wereld. Maar de afgelopen decennia wordt in een steeds hoger tempo bos gekapt voor landbouw en industrieën als de winning van goud, olie en gas, die tevens funest zijn voor het oppervlaktewater. Met name in de afgelopen 4 jaar is de ontbossing razendsnel toegenomen, vooral de jaren 2020 en 2021 springen eruit, met 17% meer ontbossing dan voorheen.

Hoorn was één van de twee werkgroepleiders van het deelonderzoek naar de geschiedenis van de bodem, ondergrond, waterhuishouding en klimaat van systeem Aarde en de geschiedenis van de biodiversiteit. In 2021 verscheen daarover het rapport, dat nu leidt tot een wetenschappelijke overzichtspublicatie in het gerenommeerde tijdschrift Science.

Samen met de commissie luidt Hoorn daarin nogmaals de noodklok. Want de ontbossing gaat veel sneller dan tot op heden gedacht, zo blijkt uit het vergelijkende onderzoek. De Amazone is het product van miljoenen jaren ontwikkeling. Dat is een heel andere tijdschaal dan die wij mensen kennen. De antropogene veranderingen gaan honderden tot duizenden keren sneller dan de natuurlijke klimatologische en geologische veranderingen. Het systeem kan niet compenseren voor de snelle destructie die wij veroorzaken.'