Nederlandse klimaatinnovatie SPEXone de ruimte in

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA heeft een satelliet in een baan om de aarde gebracht, die klimaatonderzoek gaat doen. Op de satelliet zit een klimaatcamera, de SPEXone, waar Nederlandse wetenschappers jaren aan hebben gewerkt. Die gaat een van de grote raadsels in de klimaatwetenschap oplossen: wat is de invloed van heel kleine stofdeeltjes op de opwarming van de aarde?

Door de uitstoot van schadelijke gassen warmt de aarde op. Maar hoeveel, dat is nog onzeker. Directeur van het KNMI en klimaatwetenschapper Maarten van Aalst: 'We weten niet precies wat de invloed is van stofdeeltjes zoals roet, as en woestijnzand. Sommige deeltjes reflecteren zonlicht, waardoor het koeler blijft. Andere absorberen juist zonlicht, waardoor de aarde opwarmt. En ook of ze water vasthouden maakt veel uit, dat heeft invloed op wolkenvorming. Hoe meer we die processen in kaart krijgen, hoe beter we weten wat ons te wachten staat in een veranderend klimaat met hitte, droogte, extremere buien en stijgende zeespiegels. Dat is van onschatbare waarde.'

Op de satelliet zitten nog twee Amerikaanse instrumenten, eentje die onderzoek doet naar wolkenvorming, en eentje die onderzoek doet naar de kleur van oceanen. De satelliet heeft voor tien jaar brandstof mee en verzendt constant onderzoeksdata, die voor iedereen toegankelijk is. Verspreid over de wereld gaan vijf onderzoeksprogramma’s van start en gaan met deze data aan de slag. Naar verwachting zijn volgend jaar de eerste resultaten bekend over de invloed van stofdeeltjes op het klimaat.

De SpexOne is ontwikkeld en gebouwd door wetenschappers van SRON, het Nederlands Ruimtevaartinstituut in Leiden. Zij ontwikkelden en bouwden dit instrument tussen 2018 en 2021, in samenwerking met Airbus NL. De SpexOne weegt iets minder dan 12 kilo en houdt qua uiterlijk het midden tussen een schoenendoos en een frituurpan. Maar dan vol technologie, waarmee met grotere precisie dan ooit de allerkleinste deeltjes gemeten worden. De SPEXone bevat onder andere een camera dit meet hoe fel het weerkaatste zonlicht is in de ruimte, en hoe dat licht wordt beïnvloed door deeltjes in de lucht.

Twee jaar geleden rondden wetenschappers in Leiden de bouw af, waarna de SPEXone naar Amerika is vervoerd. Daar is het uitgebreid getest en door NASA op de satelliet bevestigd. De ontwikkeling en bouw kostten in totaal 14 miljoen. Negen miljoen daarvan is bekostigd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.