Nederlandse drinkwaterbedrijven: ontwikkel milieunormen voor lithium in oppervlaktewater

De Nederlandse drinkwaterbedrijven die afhankelijk zijn van water uit de Rijn om drinkwater te maken sturen de Europese Commissie een brief waarin zij vragen om een milieukwaliteitsnorm voor lithium in oppervlaktewater. Op steeds meer plaatsen in Europa en ook langs de Rijn wordt lithium gewonnen en verwerkt ten behoeve van de batterijproductie. Dit levert risico’s op voor de waterkwaliteit en daarmee ook voor ons drinkwater.

Het lithium dat in ons Rijnwater wordt aangetroffen komt voornamelijk van bovenstrooms. Zoals de grafiek uit ons jaarrapport 2024 laat zien, is er al enkele jaren sprake van een dalende trend in de hoeveelheid lithium in ons oppervlaktewater. Die daling komt door afnemende mijnbouwactiviteiten in het Rijnstroomgebied. Maar de winning en verwerking van lithium zal de komende jaren flink toenemen voor de productie van batterijen. RIWA-Rijn verwacht dat daardoor de hoeveelheid lithium in ons oppervlaktewater flink zal stijgen en wijst preventief op het belang van het begrenzen van industriële lithiumlozingen in het Rijnwater op basis van een Europese milieukwaliteitsnorm voor lithium in oppervlaktewater.

Volgens het RIVM is er nog geen wetenschappelijk onderbouwde, officiële norm (zoals die bij veel andere metalen zoals zink, koper en chroom bestaan) voor lithiumconcentraties in oppervlaktewater. Het RIVM heeft al wel een indicatieve milieurisicogrens bepaald om een indruk te krijgen op mogelijke gevaren voor het milieu en om regelgeving in ontwikkeling te ondersteunen.

Voor zoet oppervlaktewater heeft het RIVM in 2023 een veilige concentratie van 11 µg/L vastgesteld voor langdurige blootstelling voor planten en dieren. Dit wordt gezien als indicatieve risicogrens. Daarnaast merkt het RIVM op dat, op basis van de beperkte gegevens, de waarde van 11 µg/L ook als veilig voor mensen kan worden beschouwd — bijvoorbeeld bij het eten van vis uit dergelijke wateren — maar dat hiervoor wel aanvullend onderzoek nodig is. Zoals blijkt uit ons jaarrapport 2024 bedraagt de hoeveelheid lithium in de Rijn bij Lobith momenteel al ca. 13 µg/L .

De komende jaren (tot aan 2028) verwacht men in het Rijnstroomgebied 200.000 ton lithiumzouten te winnen, te verwerken en te recyclen. Zo heeft men plannen voor een lithium recycling fabriek in Dormagen die vanaf 2026 30.000 ton lithiumafval zal gaan verwerken, met een verwachte verwerkingsefficiency van 90%. Omdat deze lithiumrecycling een water-gebaseerd proces is, is het te verwachten dat de resterende 10% op het oppervlaktewater zal worden geloosd. Zo kan alleen al de fabriek in Dormagen de lithiumconcentratie in het Rijnwater bij Lobith verhogen met 8 µg/L .

Nederlandse burgers en bedrijven hebben de komende jaren een groeiende behoefte aan drinkwater, dat schoon en betrouwbaar is, maar het produceren daarvan wordt steeds kostbaarder door industriële lozingen in Duitsland. Vorig jaar wees RIWA-Rijn al op het belang van handhaving van industriële PFAS-lozingen in het Rijnwater.