De ineenstorting van ecosystemen kan soms zeer lang duren

Een catastrofale verandering binnen een complex ecosysteem blijkt zich veel trager te kunnen afspelen dan werd verondersteld. Voorheen werd aangenomen dat de ineenstorting van een ecosysteem vaak binnen enkele jaren optreedt, maar nieuw onderzoek van de Universiteit Utrecht toont aan het soms ook meerdere eeuwen kan duren. De resultaten van deze studie werden onlangs gepubliceerd in het gezaghebbende tijdschrift The American Naturalist.

Complexe ecosystemen kunnen door een kleine verandering in bijvoorbeeld de hoeveelheid broeikasgas in de atmosfeer of toenemende droogte volledig instorten. Wanneer deze verandering vrijwel niet meer terug te draaien is, spreekt men van een catastrofe. Uit Utrechts onderzoek blijkt dat zo’n ineenstorting – anders dan tot op heden vaak gedacht is – soms decennia of zelfs eeuwen kan duren. 

“Ons onderzoek focust zich vooral op woestijnvorming in bijvoorbeeld Spanje of de Sahel”, zegt fysisch geograaf en eerste auteur Derek Karssenberg van de Universiteit Utrecht. “Daar zie je dat bijvoorbeeld de vegetatie zich razendsnel aanpast aan verdroging of toenemende begrazing. In ons onderzoek tonen we aan dat de ineenstorting van dit ecosysteem toch eeuwen kan duren als zulke ‘snelle’ processen afhankelijk zijn van veel tragere processen, zoals bodemvorming en erosie.”

In het onderzoek onder leiding van Karssenberg werden verschillende nieuwe computermodellen gebruikt. "De studie richtte zich vooral op droge vegetatiesystemen, maar catastrofale veranderingen treden overal op, bijvoorbeeld in het klimaat”, aldus Karssenberg. “Indien hierbij ook sprake is van een koppeling tussen snelle en trage componenten verwacht ik dat ook daar een splitsing bestaat in zeer snelle en zeer trage catastrofale veranderingen. En dat kan goed nieuws zijn, want hoe trager een catastrofe verloopt, hoe meer tijd er is om in te grijpen voordat het onomkeerbaar wordt.”