Hapert de rem op de opwarming van de aarde?

De Wetenschappelijke Klimaatraad (WKR) signaleert dat bossen en bodems in zwaar weer zitten, dit is zorgelijk omdat ze onmisbaar zijn voor klimaatbeleid, ons dagelijks leven en de economie. De laatste jaren worden bossen en bodems extra hard geraakt door klimaatverandering én menselijk handelen, klimaatverandering versnelt en de biodiversiteit gaat hard achteruit. Tegelijkertijd wordt er steeds meer van ze gevraagd. We rekenen in het klimaatbeleid sterk op de cruciale bijdrage van bossen en bodems voor het opnemen van koolstof en het leveren van biomassa voor bio-energie of biobased materialen. Bossen en bodems beter beschermen is nodig om hun bijdrage aan het halen van klimaatdoelen veilig te stellen. De WKR zet in de signalering “Bossen en bodems in zwaar weer” op een rij wat er aan de hand is, welke gevolgen dit heeft voor klimaatbeleid en bovenal: denkrichtingen over wat we kunnen doen om bossen en bodems te beschermen. 
Onmisbaar 

Bossen en bodems vormen een belangrijke pijler in ons klimaatbeleid: in nationale plannen leunen we enorm op de positieve rol die ze hebben om klimaatverandering tegen te gaan. Ze halen 30% van de menselijke koolstofuitstoot uit de lucht, zonder deze bijdrage was de aarde al meer dan 1,5 graden opgewarmd. Door verdamping en verkoeling zijn ze onmisbaar voor de samenleving en helpen ze ons om te gaan met droogte en hittegolven. Aan het aardoppervlak houden ze regen- en rivierwater vast, beperken ze uitspoeling van (vruchtbare) grond, en verkleinen ze zowel verdroging- als overstromingsrisico’s. Bossen en bodems leveren belangrijke grondstoffen die nodig zijn voor een klimaatneutrale economie. 
 
Tot voor kort lieten bossen en bodems wereldwijd gemiddeld een groeiende koolstofopname zien. De afgelopen jaren laten veel metingen echter zien dat bossen en bodems minder CO2 vasthouden. Met als dieptepunt 2023 en 2024: toen reageerden bossen en bodems onverwacht sterk op warmere weersomstandigheden en er werd vrijwel geen koolstof opgenomen. Bossen en bodems lijken gevoeliger voor de stapeling van weersextremen dan eerst werd gedacht. Hoewel het te vroeg is om te zeggen of dit structureel is, laat het wel zien dat ze structureel gebukt gaan onder de gevolgen van ontbossing, de toenemende vraag naar hout en verlies van biodiversiteit.
 
Het gevaar is dat we onaangenaam verrast worden als we de recente wetenschappelijke inzichten niet meenemen in klimaatvoorspellingen en in klimaat- en natuurbeleid. Als bossen en bodems minder CO2 opnemen en vasthouden, is het halen van klimaatdoelen moeilijker en wordt de beschikbaarheid van duurzame biomassa onzekerder, terwijl de vraag toeneemt.  Bovendien vraagt het herstellen van de natuur meer inzet in een veranderend klimaat, terwijl juist gezonde natuur beter bestand is tegen klimaatverandering. 

Keuzes in klimaat- en landbouwbeleid, ruimtelijke ordening en biomassagebruik bepalen de toekomst van bossen en bodems. Juist natuurherstel kan als vliegwiel dienen: gezonde ecosystemen die intact zijn, slaan meer koolstof op en zijn rijk aan biodiversiteit. Schade aan deze ecosystemen is dubbel slecht nieuws voor het klimaat: er komt CO₂ vrij én hun vermogen om CO2 op te nemen en vast te houden wordt aangetast.  Bescherming en herstel van natuur kan in Nederland door onder meer duurzame landbouw, veenweidegronden natter laten worden en door ruimtegebruik dat past bij water, bodem en klimaat. Maar ook buiten Nederland kunnen we veel bereiken, omdat onze voetafdruk wereldwijd heel groot is. Minder soja, palmolie, en niet-duurzaam geproduceerd hout importeren, gebruiken en exporteren zou veel tropisch bos helpen beschermen. Daarmee is zowel het klimaat als de biodiversiteit geholpen.